مهدی تنها تجسم یک اندیشه اسلامی با ماهیتی دینی نیست، بلکه عنوانی است برای آرمانی که همه انسان‌‌ها با ادیان و مذاهب گوناگون به آن چشم دوخته‌اند؛ مهدی، بیان الهامی فطری است که مردم به رغم اختلاف باورها و دستاویزهای غیبی‌شان، از طریق آن به این دریافت رسیده‌‌اند که انسانیت روزی موعود بر روی زمین دارد که در آن، رسالت‌های آسمانی با مفاهیم عالی و هدف نهایی‌شان تحقق می‌‌یابند و مسیر طاقت‌فرسای انسان در طول تاریخ پس از رنجی دراز به آرامش و ثبات می‌‌رسد. باور داشتن به این روز غیبی و آینده مورد انتظار، تنها مخصوص کسانی نیست که دین‌مدارانه به غیب ایمان دارند، بلکه در دیگران نیز وجود دارد و حتی در اندیشه‌‌ها و باورهایی که سرسخت‌‌ترین مخالفت را با غیب و امور غیبی دارند، بازتاب می‌‌یابد، مانند ماتریالیسم دیالکتیک که تاریخ را بر اساس تناقض تفسیر می‌‌کند. این مکتب نیز به روزی باور دارد که همه تناقض‌‌ها در آن از میان می‌‌روند و آرامش و صلح برقرار می‌‌گردد. بدین سان، درمی‌‌یابیم که تجربه روانی‌ای که انسان از این احساس در طول تاریخ داشته، یکی از گسترده‌‌ترین و فراگیرترین تجربه‌‌های میان افراد بشر است».

پژوهشی درباره امام مهدی علیه‌السلام.

اسلام یگانه نجات‌بخش بزرگ انسان‌ها از انواع ظلم و ستم و نظام طبقاتی و خودکامگیِ زشت است و می‌تواند انسان را از حکومت بت‌های اجتماعی که زاییده خودپرستی در جوامع بشری است رها کند.

بارقه‌ها، ص۲۹۴.

امام خمینی حفظه‌الله هیبت استعمار جهانی را درهم‌ شکسته است و پس از انقلاب امام، دیگر کشورهایی که خود را ابرقدرت می‌دانستند، ابرقدرت نخواهند ماند. پس از این، ابرقدرت حکومتی است که اسلام به‌پا خواهد کرد و ایران هستۀ اولیۀ این حکومت را شکل می‌دهد.

محمد باقر الصدر؛ السيرة و المسيرة في حقائق و وثائق، ج‏۴، ص١١٣.

به مناسبت هشتم شوال، سالروز جنایت وحشیانه تخریب قبور ائمه بقیع علیهم‌السلام توسط وهابیت، کانال شهید سید محمدباقر صدر بخشی از گفتگوی دکتر تیجانی با شهید صدر را که در خلال سفر وی به نجف اشرف صورت گرفت منتشر می‌کند:

دکتر تیجانی: «علمای سعودی می‌گویند: دست کشیدن بر قبور و طلب حاجت از صالحان و تبرک جستن از ایشان، شرک به خداوند است. نظر شما چیست؟»
شهید صدر:
«اگر دست کشیدن بر قبور و طلب حاجت از صاحبان آن‌ها با این نیت باشد که خود آنها ضرر و نفع می‌رسانند، این قطعاً شرک است وشکی در این نیست. اما مسلمانان یکتاپرست هستند و می‌دانند که فقط خداوند یکتاست که ضرر و سود می‌رساند و اولیا و ائمه علیهم‌السلام را به عنوان واسطه نزد خداوند سبحان، مورد خطاب قرار می‌دهند و چنین چیزی شرک نیست. مسلمانان اعم از سنی و شیعه از زمان رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله تا امروز بر این مطلب اتفاق نظر دارند، به جز وهابیون که – همان‌طورکه گفتی – علمای سعودی هستند. اینها کسانی هستند که با این مکتب جدیدشان که در این قرن ظهور یافته، با اجماع مسلمانان مخالفت ورزیده و با این اعتقاد مسلمانان را آزار دادند و آنان را کافر خواندند و خونشان را مباح دانستند. ایشان حتی حجاج سالمند بیت الله الحرام را تنها به‌خاطر این‌ سخن: «السلام علیک یا رسول الله» کتک می‌زنند، و به هیچ‌کس اجازه نمی‌دهند دست بر ضریح شریف آن حضرت بکشد. اینان با علمای ما مناظراتی داشته‌اند، اما با این وجود بر عناد خویش پای‌فشاری کرده و استکبار ورزیدند».

ر.ک: السيرة والمسيرة في حقائق ووثائق ج‏ ۲، ص ۳۸۴، به نقل از ثم اهتدیت.

«همانا خداوند سرنوشت هیچ گروهی را تغییر نمی‌دهد مگر آنکه آن‌ها در خودشان دگرگونی پدید آورند» [رعد: ١١].

«و اگر بر این راه، استواری ‌کنند، ما آبی فراوان به آن‌ها می‌نوشانیم» [جن: ۱۶].

«و ما آن شهرها را وقتی ستم روا داشتند، نابود کردیم و برای نابود ساختن آن موعدی مقرر نمودیم» [كهف: ۵۹].

بنگرید و ببینید که سنت‌های تاریخ نه از بالای سر انسان‌ها، بلکه از زیر دستان آن‌ها جریان می‌یابد؛ چراکه خداوند وضعیت هیچ گروهی را دگرگون نمی‌کند، مگر آنکه خودشان تغییرات لازم را در خود ایجاد نمایند و اگر آنان در راه حق استوار باشند، ‌آب فراوان نصیب آن‌ها خواهد شد. بنابراین، انسان مواضعی ایجابی و اثباتی دارد که آزادی، اختیار و تصمیم‌گیری او را نشان می‌دهد. این مواضع در چارچوب روابط سنت‌های تاریخی، ‌پیامدهای مناسب خود را دارند و نتایج درخوری را به بار می‌آورند. بنابراین در بینش قرآنی درباره سنت‌های تاریخ، اختیار انسان جایگاهی اساسی دارد.

سنت‌های تاریخی در قرآن کریم، ص ۸۵.

شب قدر توانست هدفش را محقق کند و به عنوان سرآغاز ورود به والاترين رسالت و بزرگ ترین هدف به زندگی پیامبر پا بگذارد؛ و به حق چه قدری بالاتر از اینکه در لحظه ای از شبی پربرکت، چنان رفعتی پیدا کند که با پیام آسمان زندگی کند و اهداف و مسئولیت هایش را درک کند.
وقتی شب قدر توانست هدفش را در عالی ترین حد ممکن در زندگی پیامبر پیشوا عليها محقق کند، پس این شب قدر همواره برای هر فرد به میزانی که می تواند در آن به دینش رو کند و به سوی پروردگارش تعالی یابد و مقداری از آن قدر عظیمی را که پیشوای بزرگ محقق کرد، تحقق ببخشد، شب قدر خواهد بود.

بارقه‌ها، ص ۲۵۳.

امام [علی](ع) وقتی در آن لحظه جانکاه چشم گشود و امام حسن(ع) را ديد که می‌گريست و می‌دانست درگذشت پدرش درگذشت همه اميدهاست، خواست ايشان را هوشيار سازد که خط همچنان برجاست و تکليف همچنان ادامه دارد و پيروزیِ دسيسه بدان معنا نيست که سلاح بيندازيم.
آری، دسيسه پيروز شد ای پسرم! و به همين دلیل از ديار خود رانده خواهيد شد و به قتل می‌رسيد، اما بايد بِايستی تا با سم کشته شوی و برادرت حسين(ع) بايد بايستد تا با شمشير کشته شود…
وقتی امت از اراده و شخصيت خود به نفع متکبری از متکبران و فرعونی از فرعون‌ها دست بکشد، در معرض فروپاشی و ذوب شدن در کوره او قرار می‌گيرد. اما اگر تلاش برای بازگرداندن اين وجود به‌طور پيوسته باقی بماند ـ به اين صورت که همان تلاش خط علی و مکتب علی(ع) و شهدا و صدّيقان از ميان فرزندان علی(ع) و شيعيان علی(ع) استمرار پيدا کند ـ پس با اين تلاش اميد خواهد بود که امت وجود خود را بازيابد. دست‌کم اين تلاشِ پيوسته دستاوردی آنی دارد و آن استوارداری امت در برابر انحلال و ذوب شدن کامل در اراده و چارچوب آن حاکم [متکبر] است. و اين چيزی است که درواقع روی داد.

امامان اهل بیت علیهم السلام؛ مرزبانان حریم اسلام، ص ۳۱۴.

قرآن مانند دیگر کتاب‌ها نیست که برای آموزش و پژوهش علمی تألیف شده باشد. این کتاب، فرایند دگرگون‌سازی کامل و همه‌جانبه عقلی، روحی و ارادی انسان و فرایند پایه‌گذاری امت و پی‌ریزی تمدن است. ممکن نیست که این مهم به یک‌باره انجام ‌شود، بلکه ماهیت چنین کاری، نیازمند فعالیتی تدریجی است؛ از‌این‌رو باید قرآن کریم به‌تدریج نازل می‌شد تا کار سازندگی را استحکام بخشد و پایه‌های آن را یک‌به‌یک بنا کند و رسوب‌های جاهلیت را با حکمت و پایداری ریشه‌کن سازد.
به‌دلیل همین بردباری و حکمت در فرایند دگرگون‌سازی و سازندگی، اسلام در چاره‌جویی مشکلات فردی و اجتماعی و درمان ریشه‌ای نابسامانی‌ها راه تدریج را در پیش گرفته و در برابر برخی از آنها در چندین مرحله مقاومت کرده تا بتواند آن را ریشه‌کن کند. داستان تحریم شراب‌خواری و اعلان تدریجی آن نمونه‌ای از این امر است. اگر قرآن به یک‌باره همه احکام و تعالیم جدیدش را نازل می‌کرد، مردم از آن می‌گریختند و این کتاب نمی‌توانست انقلاب عظیمی را که در تاریخ برپا کرد به ثمر رساند.

علوم قرآن، ص٣٢.

قرآن کریم سخنی اعجازی است که از طریق وحی بر پیامبر اکرم ‌صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم‌ فرود آمده، در مصحف‌ها نوشته شده، به تواتر نقل گردیده و به تلاوت آن مأمور شده‌ایم. خداوند متعال برای این سخن اعجازین که به پیامبرش وحی فرموده، نام‌هایی برگزیده است که با نام‌هایی که عرب بر کلام خویش می‌گذاشته است به‌طور کلی تفاوت دارد، از جمله:
کتاب: خداوند می‌فرماید: «آن كتاب با عظمتى است كه شک در آن راه ندارد و مايه هدايت پرهيزكاران است» [بقره: ۲].

قرآن: «و امكان نداشت كه اين قرآن، بدون وحى الهى به خدا نسبت داده شود؛ ولى تصديقى است براى آنچه پيش از آن است (كتب آسمانى)، و شرح و تفصيلى بر آن‌ها است؛ شكى در آن نيست، و از طرف پروردگار جهانيان است» [یونس: ۳۷].

اهتمام به نام‌گذاری‌های مشخص و اصطلاحات جدید برای قرآن کریم متناسب با برنامه‌ای کلی بود که ا‌سلام بر اساس آن حرکت می‌کرد و آن عبارت بود از درپیش گرفتن روشی جدید برای بیان مفاهیم و مطالبی که به ارمغان آورده است و ترجیح آفرینش واژه‌ها و اصطلاحات جدید و متناسب با روح کلی اسلام، بر استفاده از کلمات رایج در عرف جاهلی. این کار دو علت داشت:
اول: واژه‌های رایج در عرف جاهلی به سختی می‌توانستند مفاهیم اسلامی را با امانت‌داری منعکس نمایند؛ زیرا این واژه‌ها زاییده اندیشه جاهلی و نیازهای آن بودند و نمی‌توانستند بیان‌گر مفاهیم و مطالبی باشند که اسلام آورده بود و هیچ پیوندی با آن اندیشه‌ها نداشت.
دوم: ایجاد اصطلاحات و نام‌های مشخص که ویژه اسلام باشد، به فراهم ساختن ماهیت و نشانه‌های خاصی که فرهنگ اسلامی را از سایر فرهنگ‌ها امتیاز ببخشد، کمک می‌رساند.

پژوهش‌های قرآنی، ص ۲۱۳.