امامت منصبی الهی و پایدار در طول تاریخ است که دو صورت ربانی به خود گرفته است:
۱ـ شکل نبوتی که تابع رسالت پیامبر پیشوا است. توضیح این‌که: در بسیاری از اوقات پیامبرانِ غیررسول، جانشین پیامبر رسول می‌شدند و مکلف بودند که از رسالت موجود حمایت کنند و آن رسالت را ادامه دهند. این‌ها پیامبرانی بودند که به ایشان وحی می‌شد و در عین‌حال امام نیز بودند، به این معنا که اوصیای رسالت بودند نه صاحبان رسالت:
«وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَقَ وَیَعْقُوبَ نَافِلَهً وَکُلًا جَعَلْنَا صَالِحِینَ. وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمّهً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَیْنَا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْرَاتِ» `{`الأنبیاء: ۷۲- ۷۳`}`؛ و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را به راه راست درآوردیم. و آنان را امامانى قرار دادیم که به فرمان ما هدایت مى‌کردند و به ایشان انجام کارهاى نیک را وحی کردیم.
«وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِّبَنِی إِسْرَائِیلَ. وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمّهً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمّا صَبَرُوا وَکَانُوا بِآیَاتِنَا یُوقِنُونَ» `{`السجده: ۲۳- ۲۴`}`؛ و آن را براى فرزندان اسرائیل رهنمودی گردانیدیم. و چون شکیبایى کردند و به آیات ما یقین داشتند برخى از آنان را امامانى قرار دادیم که به فرمان ما `{`مردم را`}` هدایت مى‌کردند.
۲ـ شکل دیگر امامت، وصایتِ بدون نبوت است. این همان شکلی است که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله به فرمان خدا در پیش گرفت و بدین‌روش اوصیای دوازده‌گانه‌اش را که امامان اهل بیت علیهم‌السلام باشند، تعیین نمود و به وصی بلافصل خود، علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام، در برابر بزرگ‌ترین جمعیت مسلمانان، تصریح کرد.
تعیین شکل امامت در هر زمان بستگی به این دارد که رسول پیشوا تا چه میزان رسالتش را تبلیغ کرده است. هرگاه رسول، تبلیغ رسالتش را به اتمام رسانده باشد، شکل دوم امامت از جانب خداوند تعیین می‌شود. چنان‌که در مورد سیدالمرسلین، پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله، چنین بوده است و قرآن کریم به صراحت فرموده است: «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الإِسْلاَمَ دِینًا» `{`المائده: ۳`}`؛ امروز دین شما را برایتان کامل و نعمت خود را بر شما تمام گردانیدم، و اسلام را براى شما `{`به‌عنوان`}` آیینى برگزیدم.
اما اگر رسالت و انقلاب به وحی مستمر و ارتباط مستقیم با احکام و تعلیمات آسمانی که توسط ملائکه نازل می‌شود، نیاز داشته باشد، شکل اول امامت از جانب خداوند تعیین می‌شود.
اسلام راهبر زندگی؛ مکتب اسلام؛ رسالت ما، ص ۱۸۳.
