دکتر گلشنی از ادعای شانسی بودن مسائل به وسیله دانشمندان غربی در زمان شهید صدر سخن گفت و تصریح کرد: شهید صدر با استفاده از استقرا، علیت را اثبات کرد که اکنون برخی از بزرگ‌ترین دانشمندان غربی به این مسیر اثبات، وارد شده‌اند.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه شهید صدر، هفتمین نشست از سلسله نشست‌های علمی «اندیشۀ صدر» که به مناسبت چهلمین سالگرد شهادت شهید محمد باقر صدر برگزار می‌شود، امشب با موضوع «شهید صدر، مظهر نبوغ، شهامت، جامع‌نگری و آگاهی از مقتضیات زمان» با حضور دکتر مهدی گلشنی، استادممتاز دانشگاه صنعتی شریف به صورت مجازی برگزار و از صفحه رسمی اینستاگرام پژوهشگاه شهید صدر پخش شد.
استادممتاز دانشگاه صنعتی شریف، نبوغ، شهامت، رفتار اخلاقی، جامع‌نگری و آگاه به مقتضیات زمان بودن شهید صدر را از برجسته‌ترین ویژگی‌های ایشان دانست و گفت: شهید صدر، آیت‌الله مطهری و علامه جعفری از نوابغ جهان اسلام بودند که با ویژگی‌های خود در جهان علم تأثیر گذاشتند.
وی از حرکت سیاسی شهید صدر در دعوت مردم عراق برای راهپیمایی در عصر 22 بهمن 57 صحبت کرد و اظهار داشت: شهید صدر می‌فرماید «در امام خمینی ذوب شوید، همان‌طور که امام خمینی در اسلام ذوب شدند». الاسلام یقود الحیات شهید صدر در حمایت از انقلاب اسلامی است که مسائل اقتصاد و حکومت و… را از دیدگاه اسلام بررسی کرده بودند و این توجه ایشان به انقلاب اسلامی در ایران را نشان می‌دهد.
دکتر گلشنی درباره تواضع و اخلاق شهید صدر تصریح کرد: جمع علم و اخلاق در افراد بسیار کم است؛ به‌ویژه در قرن حاضر و خصوصاً در ده‌های اخیر. بسیاری از علمای دانش‌های مختلف، به‌دلیل حاکمیت سکولاریسم، علم همراه با اخلاق ندارند و افرادی متکبر هستند و گمان می‌کنند همه‌چیز را می‌دانند؛ اما مرحوم شهید صدر همان‌طور که در قله علمی بود در اخلاق هم در درجات بالایی بود.
استادممتاز دانشگاه صنعتی شریف در بیان خاطره‌ای ابراز داشت: چهار پنج سال بعد از انقلاب به سوئد سفر کرده بودم. سفیر ایران در سوئد که شاگرد من در دانشگاه در رشتۀ فیزیک بود گفت من یک فرد لیبیایی را به سفارتخانه دعوت می‌کنم که شما ایشان را ببینید. او می‌گفت با یک تاجر عراقی هم‌سفر شدیم از لیبی به عراق. او شیعه بود و باهم صحبت کردیم و من شیفته شدم بیشتر درباره شعیان بدانم. از او درخواست کردم که عالمی شیعی را به من معرفی کند تا با او دیدار کنم. مرا نزد شهید صدر برد. با دیدن شهید صدر بلافاصله شیعه شده بود و شهید صدر این‌قدر بر این فرد تأثیر گذاشته بود که به سفارتخانۀ ما اصرار داشت که در جنگ ایران و عراق در جبهۀ ایران اسلامی شرکت داشته باشد.
وی با ابراز تأسف از کم بودن افرادی که نیاز کشور را بدانند و بنا بر آن تلاش علمی خود را انجام دهند گفت: شهید صدر در جواب شبهات غرب، کتاب‌های متعددی نوشت که یکی از آنها فلسفتنا بود؛ شهید صدر این کتاب را در 24 سالگی نوشت.
دکتر گلشنی در پاسخ علمای اسلامی به مارکسیسم، پوزیتیویسم و روند آنها در سال‌های گذشته ابراز داشت: مرحوم مطهری، علامه طباطبایی و شهید محمدباقر صدر حواس خود را جمع کردند که هم به شبهات مارکسیست‌ها و هم پوزیتیوست‌ها پاسخ دهند؛ اوضاع را تغییر دادند و زمینه را برای تغییر وضعیت آماده کردند. در دوره ایشان مارکسیست بازار داغی داشت و ایشان این مکتب را به چالش کشید. مسئله دیگر آن دوره، پوزیتیویسم بود که علامه صدر به آن پرداخت؛ اگر به صدر اسلام بنگریم می‌بینیم عالمان تمدن اسلامی به عوامل مادی و هم غیرمادی معتقد بودند و جهان‌بینی توحیدی داشتند؛ در قرون وسطی هم مسیحیت همه‌چیز را در پرتو خداوند می‌دیدند تا اینکه دوره علم جدید پیش آمد.
استادممتاز دانشگاه صنعتی شریف با اشاره خاص به نظریه کوانتوم، گفت: کوانتوم می‌گفت زمانی که به اتم برسید دیگر «شانس» حاکم است؛ به دلیل اهمیت مسئله علیت شهید مطهری در کتب خود و شهید صدر در فلسفتنا به آن پرداختند و گفتند که اگر شما علت را نیافتید، دلیل نبود علت نیست و نمی‌توانید به‌سراغ شانس بروید.
وی با اشاره به اینکه انیشتین و پلنک نیز علیت را اصل‌الاصول می‌دانستند اظهار داشت: علامه صدر علیت را اصل می‌دانست و از آن به‌شدت دفاع کرد؛ اما اعتقاد داشت به‌وسیله دیگری باید آن را اثبات کرد. شهید صدر چهل پنجاه سال از زمان خود جلوتر بود. اگر بخواهیم قانون عامی را بپذیریم باید اصل علیت را قبول کرده باشیم البته با اثبات اصل عدم تناقض و غیره؛ درحالی‌که هنوز هم بعضی دانشمندان عربی همان حرف شانس و مانند آن را بیان می‌کنند.
دکتر گلشنی در بیان مسیر اثبات علیت شهید صدر گفت: این اندیشمند جهان اسلام اصل استقرا را اصلاح کرد و آن را برای اثبات اصل علیت به کار گرفت.
استادممتاز دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد: شهید محمد باقر صدر احتمالات و آمار را که بخش مهمی از ریاضیات است، فراگرفت؛ این فراگیری سبب ورود ایشان به زبان علم روز شد؛ شهید صدر با چنین علمی می‌گوید «وقتی که ما چند مورد را انجام دادیم و نتیجه مشابه به‌دست آوردیم، در ذهن ما اثر می‌گذارد که ممکن است درست باشد؛ بیشتر آزمایش می‌کنیم و درجه اطمینان ما بیشتر می‌شود؛ و به یقین نزدیک‌تر می‌شویم». البته در این مسیر دانشمندان دیگری هم حرکت کرده‌اند.
وی تأکید کرد: شهید صدر زمانی به این مسأله اشاره کرد که حتی در غرب کسی چنین توجهی به این مسأله نکرده بود؛ به تازگی دانشمندان غربی روی استقرا و اینکه از روی چند آزمایش می‌توانیم نتیجه قطعی بگیریم کار خود را شروع کرده‌اند.
دکتر گلشنی با اشاره به نظر بزرگ‌ترین فلاسفه غرب مبنی بر اینکه ما هیچ‌وقت به یقین نمی‌رسیم، اظهار داشت: قرن نوزدهم همه فکر می‌کردند که به آخر علم رسیده‌اند، اما در قرن بیستم با رسیدن به معلومات جدیدی در اتم و مانند آن، نتیجه گرفتند هیچ‌وقت به انتهای علم نمی‌رسند.
استادممتاز دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به نظرات دانشمندان غربی تصریح کرد: سر نخ ایده استقرا و اینکه به یقین نمی‌رسیم و تنها به آن نزدیک می‌شویم، از جهان اسلام و با مرحوم شهید صدر آغاز شد.
وی با اشاره به ابعاد مختلف زندگی شهید صدر در علوم اجتماعی، سیاست، علم و مذهب اظهار داشت: شهید صدر با کسی تعارف نداشت؛ ایرادات بزرگان جهان اسلام را تذکر می‌داد و به حرف ایشان توجه می‌شد.
دکتر گلشنی درخواست کرد: درباره علیت و استقرا که شهید صدر باب آن را گشوده است، کار بیشتری انجام شود؛ شهید صدر این کتاب را در سن 24 سالگی نوشته است؛ لازم است تحقیقات ایشان ادامه پیدا کند.
استادممتاز دانشگاه صنعتی شریف در تأکید برای ادامه مسیر شهید صدر تصریح کرد: تمام علمای بزرگ ترجیح می‌دادند که روی کارهایشان نقد و بررسی صورت گیرد؛ خواجه نصیر کارهای ابن‌سینا را ادامه داد و کارها و اندیشه‌های شهید صدر نیز باید پیگیری شود. بنابراین کسانی هم باید راه شهید صدر را ادامه دهند.
