جهان اسلام از زمانی که دولت اسلامی با دستان استعمارگران سقوط کرد، سیل گسترده‌ای از فرهنگ‌های غربی که بر پایه اصول تمدنی آنها، و مفاهیم آنها از جهان، زندگی و جامعه استوار بود، به‌سوی آن جاری شد. استعمار، در این مبارزه برای نابودی هویت امت اسلامی و ریشه اصالت آن که در اسلام نهفته است، با این سیل فکری به‌طور مداوم حمایت می‌شد.
پس از آن، امواج دیگری از جریان‌های فکری غربی و مفاهیم تمدنی آنها به سرزمین‌های اسلامی حمله کردند تا با مفاهیم قبلی که وارد میدان شده بودند، رقابت کنند. این درگیری میان این مفاهیم وارداتی، به ضرر هویت فکری و سیاسی امت اسلامی تمام شد. اسلام باید کلمه خود را در این مبارزه سخت بیان می‌کرد و کلمه‌ای که گفته می‌شد، باید قوی، عمیق، صریح، و روشن می‌بود. باید کامل و جامع به جهان، زندگی، انسان، جامعه، دولت و نظام پرداخته می‌شد تا امت اسلامی بتواند کلمۀ خدا را در میدان جنگ اعلام کند، آن را فریاد زند و دنیا را به آن دعوت کند؛ همان‌طور که در آغاز تاریخ عظیم خود انجام داد.
کتاب فلسفتنا تنها بخشی از همان کلمه است که در آن مسئله جهان به‌گونه‌ای که باید در پرتو اسلام مطرح شود، موردبررسی قرار گرفته است. شهید صدر این اثر ارزشمند را در اواسط دهه سوم عمر شریف خود تألیف کرد؛ در زمانی که جهان اسلام تحت‌تأثیر سیلی از فرهنگ‌های غربی قرار گرفته بود.
این کتاب به‌طور واضح و قوی، در قالب مطالعه‌ای موضوعی به تحلیل و بررسی پژوهش‌های فکری میان جریان‌های مختلف فلسفی پرداخت و در میان محافل علمی و فرهنگی شهرت و نفوذ زیادی به‌دست آورد و در این زمینه پیشگام و پیشرو بود.
یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این کتاب، شروع آن از مسئلۀ اجتماعی است. برخلاف بسیاری از فیلسوفان که فلسفه را از مسائل صرفاً عقلی آغاز می‌کنند، شهید صدر با تأکید بر مسائل اجتماعی و نیازهای جامعه، فلسفه اسلامی را پایه‌گذاری می‌کند.
او در این کتاب به نقد و بررسی دو مکتب فلسفی مهم غربی یعنی لیبرال‌دموکراسی و دیالکتیک مارکسیسم می‌پردازد و آنها را از منظر فلسفه اسلامی به چالش می‌کشد. در این مسیر، شهید صدر به نقد مفاهیم اصلی این دو مکتب فلسفی مانند اصالت فرد در دموکراسی لیبرالی و اصالت اجتماع در مارکسیسم می‌پردازد و با تکیه بر مبانی اسلامی، فلسفه‌ای را پیشنهاد می‌کند که می‌تواند این تضادها را حل کند. این تحلیل‌ها نه‌تنها نقد عمیق و علمی بر اندیشه‌های غربی است، بلکه نشان‌دهنده ضرورت بازنگری در مفاهیم اجتماعی و سیاسی در جهان اسلام است.
از دیگر ویژگی‌های منحصر به فرد «فلسفتنا»، تقسیم فلسفه اسلامی به سه بخش عمده است که در هیچ کدام از آثار فلسفی دیگر مسلمانان به این صورت دیده نمی‌شود. شهید صدر فلسفه اسلامی را به سه بخش «العلیة»، «المادة و الله» و «الادراک» تقسیم می‌کند. این تقسیم‌بندی، فلسفه اسلامی را به یک سیستم منسجم و نظام‌مند تبدیل می‌کند که می‌تواند پاسخ‌های روشنی به مسائل پیچیده فلسفی و اجتماعی بدهد. شهید صدر در بخش نخست به معرفت‌شناسی و روش‌شناسی می‌پردازد، در بخش دوم هستی‌شناسی و وجودشناسی را موردبررسی قرار می‌دهد و در بخش سوم ادراک‌شناسی را ناظر به مباحث غربی موردبحث و تدقیق قرار می‌دهد.
کتاب «فلسفتنا» نه تنها به تحلیل مفاهیم فلسفی می‌پردازد، بلکه به‌طور گسترده‌ای وارد مسائل اجتماعی و سیاسی می‌شود. شهید صدر در این کتاب به دنبال این است که نشان دهد فلسفه اسلامی می‌تواند راه‌حلی جامع برای بحران‌های اجتماعی و سیاسی معاصر جهان اسلام ارائه دهد. او نظامی فلسفی را طراحی می‌کند که با تقسیم‌بندی سه‌گانۀ یادشده، دربرابر اصالت فرد و اصالت اجتماع، موضعی اسلامی را ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که فلسفۀ اسلامی با این چینش می‌تواند گزاره‌های اجتماعی و سیاسی تولید کند.
ترجمۀ فارسی این کتاب با عنوان فلسفۀ ما به‌قلم سید ابوالقاسم حسینی توسط پژوهشگاه شهید صدر منتشر شده است.
برای خرید این کتاب اینجا را کلیک کنید
متن این کتاب را اینجا بخوانید
اگر انسان وجدانی آزاد و رها می‌داشت…
انسان از دیرباز حتی پیش از اینکه به مرحله‌ای از تجرید فکری و فلسفی برسد یا به فهمی تکامل‌یافته از شیوه‌های استدلال دست یابد به خدا ایمان آورد و او را خالصانه پرستید و ارتباط عمیقی را با او احساس کرد.
این ایمان نه زاییدۀ تضاد طبقاتی بود، نه ساختۀ استثمارگران ستمگر برای استوار کردن استثمارشان و نه آفریدۀ استثمارشدگان ستمدیده برای عقده‌گشایی و کاستن از رنج هایشان؛ زیرا ایمان به خدا، پیش از تضادها و اختلافاتی از این‌دست در تاریخ بشر وجود داشته است.
[…]
اگر انسان، وجدانی آزاد و رها می‌داشت، ساده‌ترین گونه‌های استدلال بر اثبات وجود آفریدگار حکیم هم برای ایمان آوردن او کافی بود «أَمْ خُلِقُوا مِنْ غَيْرِ شَيْءٍ أَمْ هُمُ الْخالِقُون» (آیا از هیچ آفریده شده‌اند یا خود، آفریدگار خویش‌اند؟!) اما از دو قرن پیش تاکنون، اندیشه مدرن، مانع شده است وجدان بشر آزاد و بی‌آلایش بماند. به همین علت استدلال برای کسی که با اندیشه مدرن و شیوه‌های پژوهشی آن آشناست، باید عمیق‌تر باشد و به اشکال‌هایی پاسخ دهد که استدلال‌های ساده و بدیهی پاسخگویی به آنها را بر عهده وجدان آزاد بشر می‌گذاشتند.
📚 اعتقاد ما، ص۱۶و۲۱.