«غاية الفكر» کتابی علمی و تخصصی در سطحی عالی در علم اصول است که شهید صدر چنان‌که در مقدمه کتاب ذکر کرده، آن را در ده جلد تنظیم کرده بود. با این حال، تنها جلد پنجم از این مجموعه به چاپ رسیده و سرنوشت سایر جلدهای آن نامعلوم است.
این کتاب، باوجود حجم کم، بیانگر عمق اندیشه و توانایی علمی شهید سید محمدباقر صدر در سنین جوانی است. این جلد در سال ۱۳۷۴ قمری به چاپ رسیده و نویسنده در مقدمه تصریح کرده است که نگارش این اثر را حدود سه سال پیش از آن آغاز کرده؛ یعنی در سال ۱۳۷۱ قمری و در هجده‌سالگی. بی‌تردید، انتشار کتابی دربردارندۀ پیچیده‌ترین مباحث علمی در این سن کم، کاری کم‌نظیر در میان علما و مجتهدان معاصر محسوب می‌شود.
شهید صدر در این کتاب نظرات مختار خود را که خود، بیشتر آن‌ها را مخالف قول مشهور می‌داند مطرح کرده است؛ البته شایان‌ذکر است که این اثر، باوجود مخالفت با بسیاری از نظریات مشهور اصولی، در برخی مباحث با دیدگاه‌های رایج همراهی کرده است. شهید صدر در برخی موارد، باوجود داشتن نظری مخالف، از تصریح به آن خودداری کرده؛ زیرا احتمال می‌داده چنین مخالفتی در محیط علمی آن زمان قابل پذیرش نباشد؛ ازاین‌رو، در مباحث خود با نظریه مشهور، بر اساس مبانی پذیرفته‌شده آن زمان استدلال کرده است، هرچند بعدها در آثار متأخر خود مخالفت صریح خویش را با این دیدگاه‌ها اعلام کرده است.
به‌عنوان نمونه، پذیرش قاعده «قبح عقاب بلا بیان» در این کتاب، علی‌رغم رد آن در آثار بعدی، ناشی از تغییر عقیده او نبوده است، بلکه به سبب رعایت روش بحث و همراهی با دیدگاه‌های مشهور در این اثر بوده است.
شهید صدر در این کتاب به‌تفصیل به موضوع علم اجمالی و فروعات این موضوع پرداخته و شامل سه بخش است:
- میزان تنجّز علم اجمالی
- میزان جریان اصول عملی در اطراف علم اجمالی
- تنبیهات علم اجمالی
این کتاب در زمان حیات مؤلف تنها یک‌بار و به شیوه‌ای قدیمی، بدون رعایت اصول فنی رایج در نشر علمی و بدون درج عناوین مناسب برای مباحث آن منتشر شده بود و پژوهشگاه شهید صدر تلاش ویژه‌ای برای تصحیح و تنظیم آن به کار گرفت و آن را همراه با کتاب اصولی دیگر شهید صدر با عنوان «المعالم الجدیدة للاصول» به چاپ رساند.
برای خرید این کتاب اینجا را کلیک کنید
متن این کتاب را اینجا بخوانیم
