به گزارش باشگاه خبرنگاران پویا، در هفتمین نشست از سلسله‌نشست‌های «روایت حجره» با حضور آیت الله صالحی مدرس (رئیس شورای علمای شیعه افغانستان) زندگی، فعالیت‌ها، افکار و تجربیات این عالم برجسته افغانستان بررسی شد.
ولادت در خانواده‌ای مذهبی و مُحبّ اهل‌بیت علیهم‌السلام
آیت‌الله صالحی مدرس در این نشست با بیان اینکه در منطقه ترکمن ایالت پَروان افغانستان و در خانواده‌ای مذهبی به دنیا آمده است، بیان داشت: پدرم بسیار علاقه‌مند به جامعه روحانیت بود، همیشه به برگزاری مجالس امام حسین(ع) اهتمام داشت و ازاین‌رو در منطقه زندگی خویش، ایشان همواره میزبان علما و روحانیون بود.
وی بیان داشت: یکی از آیین کهن مردم متدین و عاشقان اهل‌بیت(عم) برگزاری مجالس حَمله خوانی و خواندن کتاب «حمله حیدری» در کنار برگزاری مراسم‌‌های ادعیه و توسل بود که یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های شیعیان به‌شمار می‌رفت و ازاین‌رو، پدر بزرگوارم با اینکه سواد ابتدایی داشت، نیمی از این کتاب را که دارای اشعاری در مدح اهل‌بیت(ع) بود، حفظ بود.
آغاز تحصیل در میان محرومیت های تحمیلی حکومت به پیروان اهل بیت(ع)
رئیس شورای علمای شیعه افغانستان با اشاره به اینکه علم‌آموزی را در مکتب‌خانه‌های دینی آغاز نموده است، عنوان کرد: در آن زمان حکومت توجهی به مناطق مرکزی افغانستان که اکثراً شیعه‌نشین بود، نداشت و شیعیان در محرومیت شدید بدون راه‌های ارتباطی و مدارس دولتی و… ایام می‌گذراندند.
آیت‌الله صالحی مدرس شرایط سخت و عدم حضور رجال سیاسی شیعی در بدنه حکومت را سبب گرایش پیروان اهل‌بیت(عم) به تجارت و دادوستد دانست و افزود: شیعیان با روی آوردن به کارهای اقتصادی خصوصاً امور ترانسپورتی، توانمندی اقتصادی خود را ترمیم نمودند که بعدها متأسفانه در جنگ‌هایی که توسط کمونیست‌ها تحمیل گردید، درصد کثیری از آن به یغما رفت.
تهیه کتب درسی در پرتو انجام عبادات استیجاری
رئیس شورای علمای شیعه افغانستان در ادامه بیان داشت: تحصیل علوم دینی و مسیر طلبگی برای ما خاطرات فراوانی را داشته است. درس خواندن بنده با زحمت زیادی شروع شد و گاهی برای استفاده از درس استادی، مسافت زیادی به‌صورت پیاده باید طی می‌شد و بعضاً گاهی مجبور میشدم جهت تلمّذ دروس، بعضی شب‌ها در مسیر رفت‌وبرگشت، در منزل اقوام و دوستان بیتوته نمایم. ایشان همچنین ابراز داشت: در این دوران، مقوله‌ای تحت عنوان شهریه وجود نداشت و گاهی برای خرید کتب درسی، مجبور به انجام عبادات مستأجره، خصوصاً روزه گرفتن میشدم.
بعد از مدتی تحصیل، در پرتوی فضای کاملاً سنتی و مکتبخانهها، از منطقه به شهر کابل مسافرت نمودم و خود را برای ورود به حوزه علمیه کابل آماده می‌نمودم و در این حوزه علمیه نوپا، دروس جامع‌المقدمات، سیوطی، معالم، شرح لمعه، رسائل و کفایه را با اشتیاق فراوان بعضاً مرور و به اتمام رساندم و در سال‌های بعد در دروس خارج کفایه در محضر آیت‌الله سید سرور واعظ(ره) و فلسفه را در محضر استاد بزرگوار، استاد میرعلی احمد عالم فراگرفتم. در همین ایام نیز به اشاره و علاقه فراوان سید سرور واعظ، مشغول به تدریس کتاب «رسائل» در مدرسه ایشان شدم. کرسی تدریس درس رسائل در آن زمان، جایگاه ویژه‌ای داشت که باعث توانمندی علمی و غنابخشی در اندوخته‌های علمی‌ام شد و باید گفت که تدریس در کنار تحصیل در فضای حوزه علمیه، از رموز موفقیت است.
هجرت به نجف با توصیه آیت‌الله سید سرور واعظ(ره)
رئیس شورای علمای شیعه افغانستان با بیان داشتن شوق و علاقه شدید و وصف‌ناپذیرش برای هجرت به نجف گفت: از استاد بزرگورام آیت‌الله سید سرور واعظ اجازه هجرت گرفتم که مشارٌالیه در این زمینه بیان نمود که استعداد سرشار شما در حوزه علمیه نجف شکوفا خواهد شد. از همان ابتدای ورود به حوزه علمیه نجف، با اینکه سطوح عالی را قبلاً به اتمام رسانده بودم، در حوزه نجف بار دیگر سطوح عالیه را مرور نموده و در دروس مختلف شرکت می‌جستم.
وی با اشاره به اینکه دروس کفایةالاصول را در محضر آیت‌الله شیخ صدرای بادکوبه‌ای شرکت می‌نمودم، اظهار داشت: آیت الله شیخ صدرای بادکوبه‌ای، درحدود نیم قرن مشغول به تدریس کفایةالاصول مرحوم آخوند خراسانی(ره) بود و هرچه از ایشان خواسته شد تا دروس خارج اصول و فقه را تدریس نماید، در جواب، نیاز علمی طلاب به کفایةالاصول را دلیل تدریس کفایه عنوان می کرد و به تدریس خارج فقه و اصول نمی‌پرداخت؛ یعنی ایشان براساس نیاز و ارتقای سطح علمی طلاب، اهتمام ویژه‌ای مبذول می‌داشتند.
آیت‌الله صالحی مدرس با بیان اینکه سایر دروس را در نزد استوانه‌های بزرگ حوزه علمیه نجف، حضرات آیات معظم شیخ کاظم تبریزی(ره)، شیخ مجتبی لنکرانی(ره) و محمداسحاق فیاض(مدظله) خوانده است، ابراز کرد: در همین ایام با شرکت در دروس آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) و مشاهده وزانت علمی ایشان، حضور در سایر دروس را به حداقل رساندم.
آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) و خانه‌ای در بهشت
رئیس شورای علمای شیعه افغانستان افزود: در اوایل حضور در دروس آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) که ایشان را به درستی نمی‌شناختم با توجه به اینکه برای طلاب حوزه علمیه نجف، فضای سکونت دغدغه اصلی به‌شمار می‌رفت، از ایشان پرسیدم که شما خانه و منزل مسکونی دارید و ایشان تبسّمی کرد و گفت: بله، خانه من در بهشت است. جواب حضرت استاد، روزها مرا در فکر فرو برد و همچنان تأثیر عمیقی برجاگذاشته بود که سال‌ها زندگی در پرتو منزل استیجاری و مشقّت‌های فراوان در زمان حضورم در نجف اشرف، معنا پیدا نموده بود و انگیزه مضاعفی در روند ادامه تحصیل و تدریسم شد.
ایشان نیز یادآور شد که آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) تا پایان عمر پُربار و ارزشمند خود، حاضر به داشتن منزل مسکونی نشد و در طبقه دوم مقبره مرحوم آیت‌الله مامقانی ـ که در آنجا تدریس می کرد ـ سکونت داشت.
آیت‌الله صالحی با اشاره به رویکرد اخلاقی و نبوغ فوق‌العاده آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره)، ادامه داد: آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) اخلاص و ارادت خاصی به علما و خصوصاً مرحوم حضرت امام(ره) داشت که در بیاناتی که ابراز می‌فرمود، بینش سیاسی و کاربردی بودن جامعیت فقه را در دیدگاه‌های مرحوم امام متبلور می‌دانست.
رئیس شورای علمای شیعه افغانستان در پاسخ به سؤالی درباره شاگردان برجسته شهید صدر، آیت‌الله سید کاظم حائری را در درس، فضل و اخلاق شاگرد ممتاز آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) دانست و افزود: آیت‌الله سید محمود هاشمی شاهرودی هم دیگر شاگرد برجسته آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) بود که ضایعه ارتحال این عالم ربانی، جبران‌ناپذیر است.
وی با بیان اینکه آیت‌الله هاشمی شاهرودی، سال‌های متمادی در مسائل سیاسی و اجتماعی، مشاور آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) بود، گفت: آیت‌الله شاهرودی به توصیه آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) به شرکت در دروس و همراه شدن با حضرت امام(ره) و کمک به نهضت ایشان ترغیب شد.
علم آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) از مراجع زمان خود بالاتر بود
آیت‌الله صالحی با اشاره به اینکه قبل از عزیمت به نجف، در کابل شُهرت و آوازه آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) فراگیر شده بود، عنوان کرد: حتی از نظر آیت‌الله سید سرور واعظ، آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) از لحاظ توانمندی علمی و تجزیه و تحلیل مبانی فقهی و اصولی، از مراجع زمان خود بالاتر بود.
رئیس شورای علمای شیعه افغانستان به فشارهای رژیم بعث و خانه‌نشینی علما که تحت‌فشار روزافزون دستگاه حاکم صورت گرفته بود، اظهار داشت: در آن اوضاع، آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) توصیه می‌فرمود که به فشارها بی‌اعتنا باشیم و به‌صورت عادی فعالیت‌های تحصیلی و اجتماعی خود را ادامه دهیم. مشکلات عدیده‌ای در طول تاریخ همیشه وجود داشته است. مهم این است که از نقاط عطف تاریخی، جهت تحولات ارزشی استفاده نماییم.
جایگاه و احترام استاد
آیت‌الله صالحی مدرس، احترام شدید آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) به آیت‌الله‌العظمی خوئی را یادآور شد و ابراز کرد: آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) با اینکه کرسی تدریس درس خارج فقه و اصول را داشت و در فضای علمی، جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص داده بود، اما هنگام دیدار با آیت‌الله خوئی، از ابتدای فضای ورودی تا جایگاه استقرار مرجع بزرگوار، آیت‌الله‌العظمی خوئی، با حالت اشتیاق، سریع خود را در کنار ایشان می‌رساند، دو زانو نزد استاد خویش می‌نشست و با کمال احترام، دست ایشان را می‌بوسید.
اخراج از نجف اشرف و عنایات آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) و آیت‌الله هاشمی شاهرودی(ره)
آیت‌الله صالحی مدرس بیان داشت: در ادامه حضور در نجف اشرف، علاوه‌بر شرکت در دروس آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره)، در دروس میرزا جواد آقای تبریزی(ره)، آیت‌الله‌العظمی خوئی و آیت‌الله شیخ عباس قوچانی و همچنین دروس حکومت اسلامی حضرت امام(ره) نیز شرکت می نمودم.
رئیس شورای علمای شیعه افغانستان با اشاره به اینکه دروس آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) از لحاظ علمی در نجف، جایگاه ویژه‌ای داشت، عنوان کرد: از دروس آیت‌الله‌العظمی خوئی، استقبال بیشتری می‌شد و کمیت شاگردان دروس آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) و مرحوم حضرت امام (ره) نیز چشم‌گیر بود.
وی افزود: از همان اوایل حضور در نجف، در مدرسه علمیه دارالحکمه آیت‌الله‌العظمی حکیم حجره داشتم و از جانب این مرجع بزرگوار، در بخش اخذ امتحانات حوزوی، مسئولیت داشتم تا بالأخره شرایط حضور در حوزه علمیه نجف ضیق گردید و در بازگشت از زیارت کربلای معلی، اوائل ورودی شهر نجف، توسط پلیس بازداشت شدم و به مدت سه ماه در اسارت حکومت بودم. حکم طرد از کشور عراق، بالأخره صادر گردید و با اسکورت پلیس تا نقطه صفر مرزی همراهی شدیم. آیت‌الله سید محمود شاهرودی به سفارش و توصیه استاد بزرگوار، آیت‌الله‌العظمی شهید صدر، کمک فراوانی در انتقال خانواده، کتب و اثاث بنده تا نقطه صفر مرزی نمودند.
توصیه شهید صدر به آیت‌الله هاشمی شاهرودی
رئیس شورای علمای شیعه افغانستان با بیان اینکه در زمان حضور مرحوم حضرت امام(ره) در نجف، مبارزین علاقه وافری به مرحوم حضرت امام(ره) پیدا کرده بودند، خاطر نشان کرد: آیت‌الله هاشمی شاهرودی به توصیه آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) در درس مرحوم حضرت امام(ره) شرکت می‌کرد و کانون‌های خطوط فکری و مبارزاتی در حوزه علمیه نجف، جایگاه ویژه‌ای پیدا نموده بود و رژیم بعثی نیز با آگاهی به این مسائل، در جهت سرکوب، حوزه علمیه نجف را در مضیقه قرار داده بود.
آیت‌الله صالحی مدرس در پاسخ به سوالی، آیت‌الله سید محمد صدر، پدر مقتدی صدر را از لحاظ علمی، عالمی فاضل و مجتهد معرفی نمود و بیان داشت: سید محمد صدر علاوه‌بر شرکت در دروس آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره)، مسئولیت امور ارتباطات دفتر آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) را برعهده داشت و به‌طور مستقیم در امورات اجرایی شرکت می‌نمود.
آیت‌الله صالحی مدرس ارادت خاص سید محمد صدر به آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) را یادآور شد و بیان کرد: آیت‌الله سید محمد صدر چندین بار توسط رژیم بعث دستگیر و زندانی شد، اما هر بار پس از آزادی مستقیم نزد آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) می‌آمد و ترس و ابایی از ارتباط با آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) و زندانی شدن مجدد نداشت که این امر، حاکی از شدت علاقه وافر ایشان به شهید صدر بود.
رئیس شورای علمای شیعه افغانستان با بیان اینکه دروس آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) از همان اوایل توسط کاست ضبط می شد، ادامه داد: این کاست‌ها در ابتدای هرشب جهت مرور دوباره در دسترس من قرار می‌گرفت و بعد از آن آقایان مسلمی کاشانی و سید محمد غروی، متون دروس را پیاده و آماده‌سازی می‌نمودند که الآن بخش اعظم این دروس و نوشتار، در چندین دفتر موجود است و متأسفانه هنوز منتشر نشده است.
تدریس حلقات آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره)
آیت‌الله صالحی مدرس با اشاره به ورود خود به حوزه علمیه قم و آغاز تدریس، اظهار داشت: در حدود 22 سال تدریس در حوزه علمیه قم از افتخارات من می‌باشد که برای اولین بار، دروس حلقات آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) را در برنامه‌های تدریسی خود قرار دادم که از جهت فارسی بودن منحصربه‌فرد است و صوت آن جلسات توسط دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ضبط و تکثیر گردیده است که اکنون در دسترس عموم می‌باشد.
رئیس شورای علمای شیعه افغانستان با بیان اینکه بیش از 500 طلبه در دروس اصول فقه او در قم شرکت داشته‌اند، ابراز کرد: پس از تدریس اصول فقه در 11 دوره، حدود 4 سال نیز در مدرسه آیت‌الله‌العظمی گلپایگانی مشغول به تدریس دروس خارج فقه و اصول بودم.
وی با اشاره به حضور خود در حوزه علمیه قم، شرکت در دروس آیت‌الله‌العظمی میرزا جوادآقای تبریزی(ره)، یادآور شد که برای تکمیل دروس آیت‌الله‌العظمی شهید صدر(ره) به توصیه ایشان در دروس آیت‌الله سید کاظم حائری شرکت جستم. و لازم می‌دانم این را هم عرض کنم که مدتی نیز جهت تکمیل دروس خارج مکاسب در درس فقه آیت‌الله‌العظمی میرزا جوادآقای تبریزی(ره) حاضر میشدم.
منبع: خبرگزاری تسنیم
