کتاب «انسان و عبادت» نوشتههایی از رساله عملیه استاد شهید آیتالله سید محمدباقر صدر با نام الفتاوی الواضحه است که در آن، جنبههایی از موضوع عبادت در اسلام بررسی شده است.
شهید صدر در پایان جلد اول رساله عملیهاش که بخش عبادات شریعت اسلامی را در بر میگیرد، برای تبیین سیمای کلی عبادت در اسلام، بخش ویژهای را در نظر گرفته و مطالب ناب و ارزشمندی را در این باره به مقلدان ارائه کرده است.
آیت الله صدر در این بخش ابتدا به این موضوع میپردازد که چرا عبادت نیازی همیشگی برای همه انسانهاست و چه نقشی در مسیر تمدنی انسان ایفا میکند. سپس ویژگیهای کلی عبادات را تبیین میکند و از این رهگذر فهمی دقیقتر و عمیقتر از مفهوم و کارکرد عبادت را به دست میدهد تا مکلفی که میخواهد از طریق رساله عملیه به همین احکام عمل کند، دیدگاهی روشنتر داشته باشد و آگاهانهتر عبادت کند.
در بخشی از این کتاب در صفحه ۶۲ درباره «فراگیری عبادت» آمده است: با ملاحظات عبادات گوناگون در اسلام، در مییابیم که عبادت، همه ابعاد زندگی را دربرمیگیرد و محدود به گونههای معینی از مناسک نیست. عبادت تنها به اعمالی گفته نمیشود که همچون رکوع، سجود، ذکر و دعا نشانههای تعظیم خداوند متعال را در خود دارند؛ بلکه عبادت همه بخشهای فعالیت انسانی را دربر میگیرد. برای نمونه جهاد هم عبادت است و هم فعالیتهای اجتماعی. زکات هم عبادت است و هم فعالیت اجتماعی مالی. خمس نیز در عین اینکه عبادت است، فعالیتی اجتماعی اقتصادی است. روزه نیز با اینکه عبادت است نوعی نظام غذایی را شکل میدهد. وضو و غسل هم بخشی از عبادات هستند، در حالی که به نظافت بدن مربوط میشوند.
در بخش دیگری میخوانیم: فراگیر بودن عبادت بیانگر رویکرد کلی تربیت اسلامی است که به دنبال آن است که آدمی را در همه کارها و فعالیتهایش با خداوند متعال پیوند بزند و همه کارهای شایسته را در هر شکل و زمینهای که هستند به عبادت تبدیل کند. تربیت اسلامی به منظور ایجاد پایهای استوار برای این رویکرد، عبادات همیشگی را در زمینههای گوناگون فعالیت آدمی توزیع کرده است، تا بدین وسیله زمینهای تمرینی را برای انسان فراهم کند که روح عبادت را در همه کارهای شایستهاش بدمد و تا زمانی که به عملی صالح برای خداوند مشغول است، روح مسجد را در پیکر مزرعه یا کارخانه یا فروشگاه یا اداره خود جاری کند.