«… بدین‌سان درمی‌یابیم که «صحیفه سجادیه» یک عمل اجتماعی بزرگ بود که شرایط آن برهه، امام را به انجام آن وامی‌‌داشت. افزون بر این‌ «صحیفه سجادیه» میراث ربانی بی‌نظیری است که در طول همه دوران‌ها منبع فیض و مشعل هدایت و مدرسه اخلاق و تهذیب باقی خواهد ماند و بشریت همواره به این میراث محمدی ـ علوی نیازمند می‌‌ماند و هر چه فریب شیطان و فتنه‌‌گری دنیا بیشتر شود، نیاز انسان نیز به این میراث فزون‌تر می‌گردد.
پس سلام بر اماممان، زینت عابدان، در آن روز که زاده شد و در آن روز که رسالت خویش به انجام رسانید و در آن روز که جان سپرد و در آن روز که زنده برانگیخته می‌شود».

امامان اهل بیت علیهم‌السلام؛ مرزبانان حریم اسلام، گزیده ای درباره امام علی بن حسین علیه‌السلام به عنوان مقدمه‌ای بر صحیفه سجادیه، ص۵٧۴.

«… هنگامی که از ما خواسته می‌‌شود تا به اندیشه مهدویت به عنوان تعبیری از انسانی زنده و معین که همچون خود ما زیست می‌کند و همانند ما انتظار می‌کشد، ایمان بیاوریم، هدف، القای این مطلب به ما است که اندیشه اعتراض مطلق به هر گونه ستم و بیداد که مهدی نمودبخش آن است، هم‌اکنون به صورت بالفعل در رهبر معترض منتظَر تجسم یافته است و ایمان به وی، باور به همین اعتراض زنده بالفعل و همگامی با او است؛ همو که بنابر روایت در حالی ظهور خواهد کرد که رشته بیعت هیچ ستمگری بر گردنش نیست.
در احادیث، انگیزشی همیشگی و پیوسته به انتظار فرج به چشم می‌‌خورد و از باورداران به مهدی خواسته می‌‌شود که منتظر او باشند. این انتظار، آن ارتباط روحی و پیوند وجدانی را میان ایشان و آن رهبر معترض و ارزش‌‌هایی که او به آنها اشاره دارد، محقق می‌سازد».

پژوهشی درباره امام مهدی علیه‌السلام.

آزادی به معنای پاره کردن زنجیرها از دست و پای انسان، ارزشی از ارزش‌ها و چارچوبی برای آن‌ها است، اما آزادی به تنهایی سازنده انسان نیست و نمی‌تواند الگوی آرمانی او قرار گیرد. تو نمی‌توانی با پاره کردن این اسارت‌ها، انسانی بسازی و بگویی حالا هرچه می‌خواهی بکن؛ هیچ کس نیست، نه ارباب، نه کشیش، نه پادشاه و نه طاغوتی که تو را به پذیرش دیدگاهی یا انجام کاری مجبور کند. این به تنهایی کافی نیست، پاره کردن زنجیرها و ‌بندها فقط زمینه و چارچوب رشد شایسته بشری را فراهم می‌سازد. اما بشر نیاز به مضمون و محتوا دارد. صرف توانایی بشر برای انجام دادن هر کار کافی نیست؛ این که انسان بتواند در بازار راه برود کافی نیست؛ چگونه رفتن او و اینکه با چه هدفی به بازار برود، مهم است.

پژوهش‌های قرآنی، ص ١۵٣.

«… امروزه علم، یک قدرت و سلاح است و ما باید برای خدمت به اسلام به هر سلاح ممکنی مسلح شویم، یکی از این سلاح‌ها همین علم است؛ یعنی (حتی) خود فهم اسلام فی‌نفسه به این جهت است که ابزاری باشد برای ترویج و اعتلای کلمه اسلام و تبلیغ احکام اسلام؛ ابزاری باشد برای مبارزه با جریان‌های کافری که حیات مسلمانان را از همه جهت احاطه کرده‌اند و از هر سو و هر راهی به جهان اسلام هجوم می‌آورند».

بارقه‌ها، ص٣۵.

چنان چه از تاریخ تجربه اسلامی بگذریم و به واقعیت امروزین این تجربه بنگریم، می‌بینیم که آن علوی بزرگ که مبارزه ملتش را زیر پرچم اسلام رهبری کرد تا آن که خداوند او را یاری نمود و امپراطوری شاه با تمامی گنجینه‏‌هایش به دست او افتاد و پیروزمندانه به دیار خود بازگشت، خانه‌‏ای را بر خانه قدیمی‏‌اش (در قم) ترجیح نداد، بلکه به همان خانه‌‏ای که ستم‌گران نزدیک بیست سال پیش از آن جا او را تبعید کرده بودند، بازگشت تا شاهدی باشد بر این که امام علی علیه‌السلام تنها یک فرد معین نبود که تمام شده باشد، بلکه او خط اسلام بود که هرگز پایان نمی‏‌‌پذیرد.

اسلام راهبر زندگی، ص ٢٠٨.

به نظر شماری از دانشمندان، قرآن کریم دو بار بر پیامبر اکرم ‌صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم‌ نازل شد:
اول: یک بار به‌طور کلی و اجمالی بر آن حضرت فرود آمد.
دوم: نزول تدریجی و تفصیلی قرآن از زمان بعثت آن حضرت تا وفاتش.
نزول اجمالی یعنی معارف الهی و اسرار بزرگ قرآنی یک‌باره بر قلب پیامبر اکرم ‌صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم‌ فرود آمد تا روحش سرشار از نور معرفت قرآنی شود. معنای نزول تفصیلی نیز آن است که قرآن با الفاظ ویژه و آیات پی‌درپی‌اش به تدریج بر او فرود آمد.
نزول اجمالی قرآن یک بار بود؛ زیرا هدف از این نزول، نورانی ساختن وجود پیامبر و پرورش او با رسالتی بود که برای بر دوش کشیدن آن آماده می‌شد. از سوی دیگر، نزول تفصیلی قرآن به تدریج انجام شد؛ زیرا هدف از آن، تربیت، آگاهی‌بخشی و تمرین دادن امت برای این رسالت جدید بود که چنین کاری به‌ تدریج نیاز داشت. در پرتو این نظریه در زمینه تعدد نزول قرآن، می‌توانیم آن دسته از آیات قرآن کریم را که دلالت بر نزول آن در ماه رمضان، یا به خصوص شب قدر دارد بفهمیم. خداوند متعال می‌فرماید:
«شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَ أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ؛ ماه رمضان، ماهى است که قرآن، براى راهنمایى مردم و (با) دلایلى روشن از هدایت و جدایى (بین حق و باطل) در آن نازل شده است.» (بقره: ١٨۵)

پژوهش‌های قرآنی، ص٢٢۵.

قرآن پس از میدان آزاد‌سازی درونی انسان، بلکه همراه با آن، وارد معرکه آزادی انسان در صحنه جامعه شد و همان‌‌گونه که در درون انسان بت‌‌هایی را که آزادی انسانی‌‌اش را سلب می‌‌کنند، نابود ساخت، بت‌‌های اجتماعی را نیز از بین برده، بندگی انسان در برابر انسان را از میان برداشت: «قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْاْ إِلَى کَلَمَهٍ سَوَاء بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللّهَ وَلاَ نُشْرِکَ بِهِ شَیْئًا وَلاَ یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضاً أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللّهِ؛ بگو: اى اهل کتاب! بیایید به سوى سخنى که میان ما و شما یکسان است؛ که جز خداوند یگانه را نپرستیم و چیزى را همتاى او قرار ندهیم و بعضى از ما، بعضى دیگر را ـ به‌جای خداى یگانه‌ ـ به خدایى نپذیرد.» (آل‌عمران:۶۴)
چه‌‌اینکه بندگی انسان در برابر خدا، سبب می‌‌شود که همه انسان‌‌ها در یک ساحت در پیشگاه یک آفریننده و معبود قرار بگیرند و در نتیجه: هیچ ملتی نیست که حق استعمار ملت‌‌های دیگر و به بردگی کشاندن آن‌‌ها را داشته باشد؛ هیچ گروه اجتماعی وجود ندارد که حق داشته باشد ثروت‌‌های سایر گروه‌‌ها را غصب کند و آزادی‌‌های آنان را از بین ببرد؛ هیچ انسانی نیست که اجازه داشته باشد خود را بت و معبود دیگران قرار دهد.

پژوهش‌های قرآنی، ص٣٧٧.

سخن قرآن چیست؟ قرآن می‌‌فرماید: «وَتِلْکَ الأیَّامُ نُدَاوِلُهَا بَیْنَ النَّاسِ» (آل‌عمران، ١۴٠)؛ ما این روزها را بین مردم دست‌‌به‌‌دست می‌‌گردانیم. در اینجا خداوند از انسان‌ها به عنوان بشر (عادی) سخن گفته است و می‌‌فرماید: این واقعه، در حقیقت به سنت‌‌های تاریخ ارتباط دارد؛ مسلمانان در بدر، ‌زمانی که شرایط عینی، بر اساس سنت‌‌های تاریخی پیروزی را ایجاب می‌‌کرد، پیروز شدند، اما در جنگ احد که شرایط عینی اقتضای شکست را داشت، شکست خوردند. (خداوند می‌فرماید: ) «إِن یَمْسَسْکُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِّثْلُهُ وَتِلْکَ الأیَّامُ نُدَاوِلُهَا بَیْنَ النَّاسِ» (آل‌عمران، ١۴٠)؛ اگر به شما زخمی رسید، آن‌‌ها نیز به زخمی مثل آن دچار شدند و ما روزها را دست‌‌به‌‌دست بین مردم می‌‌گردانیم. هرگز نپندارید که پیروزی حق الهی شما است. نه، پیروزی به میزانی حق طبیعی شما است که شرایط عینی آن را بر اساس سنت‌های تاریخ که خدواند در جهان هستی و نه در عالم تشریع، وضع کرده است، فراهم کنید و چون در جنگ احد، این شرایط را آماده نکردید، نبرد شما به شکست انجامید.
در اینجا ‌مخاطب، انسان و فرآیندی بشری است، نه رسالتی ربانی. قرآن حتی فراتر از این می‌‌رود و این گروه بشری را که پاکیزه‌‌ترین و بهترین انسان‌‌ها در صحنه تاریخ هستند، تهدید می‌کند که اگر به نقش تاریخی خود عمل نکنند و خود را در افق رسالت آسمانی، مهیا نسازند، رسالت آسمان تعطیل نخواهد شد و سنت‌‌های تاریخ هم دست از آن‌‌ها برنخواهند داشت، بلکه دیگران به جای آن‌‌ها خواهند آمد. سنت‌‌های تاریخ آن‌‌ها را کنار زده و کسان دیگری را که از شرایط عینی بهتری برای نقش‌‌آفرینی برخوردار باشند، جایگزین آن‌‌ها خواهد کرد تا آن دیگران الگو و شاهد بر مردم باشند، در وقتی که گروه اول شرایط شاهد بودن و الگو شدن را در خود مهیا نساخته‌‌اند: «إِلاَّ تَنفِرُواْ یُعَذِّبْکُمْ عَذَابًا أَلِیمًا وَیَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَیْرَکُمْ وَلاَ تَضُرُّوهُ شَیْئًا وَاللّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» (توبه:٣٩)؛ اگر راهی جهاد نشوید، خداوند شما را به سختی عذاب خواهد کرد و گروه دیگری را جایگزین شما خواهد کرد (از این کار) هیچ آسیبی به خداوند نخواهید رساند، که خداوند بر هر کاری توانا است. «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ مَن یَرْتَدَّ مِنکُمْ عَن دِینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ أَذِلَّهٍ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّهٍ عَلَى الْکَافِرِینَ یُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَلاَ یَخَافُونَ لَوْمَهَ لآئِمٍ ذَلِکَ فَضْلُ اللّهِ یُؤْتِیهِ مَن یَشَاء وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ» (مائده:۵۴)؛ ای کسانی که ایمان آوردید هرکس از شما که از دینش برگردد؛ خداوند گروهی را خواهد آورد که دوستشان دارد و آن‌ها هم خداوند را دوست دارند. آن‌ها در برابر مؤمنان فروتن و در برابر کافران قدرتمند بوده، در راه خدا جهاد می‌کنند و از سرزنش هیچ‌ کس ترسی ندارند. این فضل و رحمت خداست که به هرکس بخواهد می‌بخشد و (فضل) خداوند گسترده و او دانا است.

پژوهش‌های قرآنی، ص۶١.

«أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُواْ الْجَنَّهَ وَلَمَّا یَأْتِکُم مَّثَلُ الَّذِینَ خَلَوْاْ مِن قَبْلِکُم مَّسَّتْهُمُ الْبَأْسَاء وَالضَّرَّاء وَزُلْزِلُواْ حَتَّى یَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ مَعَهُ مَتَى نَصْرُ اللّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللّهِ قَرِیبٌ» (بقره: ۲۱۴)؛ آیا گمان کردید داخل بهشت مى‏شوید، بى‏آنکه (حوادثى) مانند (حوادث) گذشتگان به شما برسد؟! همانان که گرفتاری‌ها و ناراحتی‌ها به آن‌ها رسید، و آن‌چنان مضطرب و متزلزل شدند که پیامبر و افرادى که ایمان آورده بودند گفتند: «پس یارى خدا کى خواهد آمد؟» (به آنها گفته شد: ) آگاه باشید، یارىِ خدا نزدیک است.
این آیه شریف امید مسلمانان را به اینکه استثنایی از سنت‌‌های تاریخ برای آن‌‌ها وجود داشته باشد، زشت می‌‌شمارد و می‌‌فرماید: آیا توقع دارید که برای شما استثنایی در سنت تاریخ باشد؟ آیا طمع دارید بدون اینکه سختی‌‌ها و مشکلات زندگی امت‌‌های پیروز گذشته را تجربه کنید، وارد بهشت شوید و پیروزی نصیبتان گردد؟ امت‌‌هایی که چنان در شدت و سختی قرار گرفتند که ـ به تعبیر قرآن ـ به مرز «زلزال؛ اضطراب و لرزش بسیار شدید» رسیدند. این حالت‌ها، یعنی سختی‌ها و مشکلاتی که آن‌قدر بزرگ می‌شوند که به مرز «زلزال» می‌رسند، در حقیقت مدرسه‌ای برای امت است؛ امتحانی هستند برای اراده، پایداری و ثبات آن‌، ‌تا بتواند به تدریج قدرت آن را پیدا کند که امت میانه برای انسان‌ها باشد.
بنابراین قرآن مجید در پی آن است که بگوید: یاری خدا و پیروزی نزدیک است، اما راه دارد. یاری خداوند کاری بی‌‌حساب و تصادفی نیست؛ کاری کورکورانه نیست؛ یاری خداوند نزدیک است، ولی باید راهش را بدانی و (برای یافتن این راه) باید سنت‌‌ها و منطق تاریخ را بفهمی تا از این رهگذر بتوانی مسیر یاری خداوند متعال را بیابی.
گاهی دارو در نزدیکی بیمار قرار دارد، ولی او ساختار علمی دارو را نمی‌داند و خبر ندارد که این دارو فلان میکروب را نابود می‌‌سازد؛ در نتیجه، این بیمار نمی‌‌تواند از آن دارو استفاده کند، هرچند در کنارش باشد.
بنابراین فقط اطلاع از سنت‌‌های تاریخ است که توانایی دست‌‌یابی به یاری خداوند را به انسان می‌‌دهد و بر همین اساس این آیه امیدواری مخاطبانش را به استثنا بودن خود از سنت‌‌های تاریخ ‌تقبیح می‌‌کند.

پژوهش‌های قرآنی، ص٧۴.