شهید صدر

شهید صدر بر قرائت روزانه زیارت عاشورا مواظبت داشت. فرزندش ـ سید جعفر ـ از دوران نوجوانی خود به‌خوبی به یاد دارد که پدر همیشه به قرائت زیارت جامعه کبیره و زیارت عاشورا و دعای سمات و دعای ابوحمزه ثمالی پایبند بود. وی همچنین در ایام ماه محرم فرزندانش را به خواندن روزانه زیارت عاشورا وامی‌داشت و آنها از روز اول محرم تا روز اربعین گاهی با پدر و گاه با مادرشان زیارت عاشورا را می‌خواندند.
درباره زیارت عاشورا می‌گفت: «خوب است انسان هر روز صبح این زیارت را بخواند. این زیارت برکت دارد و رزق را زیاد می‌کند».
نظرش درباره چگونگی تکرار صد لعن و سلام در زیارت عاشورا این بود که می‌توان آن را به شکل کوتاه‌تر انجام داد و به‌جای صد لعن، تنها عبارت «اللهم العنهم جمیعا» و به‌جای صد سلام فقط عبارت «السلام على الحسین وعلى علی بن الحسن وعلى أولاد الحسین وعلى أصحاب الحسین‏» را تکرار کرد.

ر.ک: السیره والمسیره فی حقائق ووثائق، ج‏٢، ص٢٨١.

ای مؤمنان! ای شیعیان حسین علیه السلام!
امام والای شما وقتی خونش جاری می‌شد، وقتی محرومیت را حتی از آب فرات به جان می‌خرید، حال آن که دنیا برایش فراهم بود، وقتی با هر قربانیِ جدیدی که از فرزندان و خاندان خود می‌داد، شادی و شادمانی در چهره‌اش فزونی می‌یافت، وقتی حتی فرزند شیرخوارش را فدا کرد و آن خون‌خواران او را در دامان ایشان به قتل رساندند، وقتی زمین می‌خورد و سپس برمی‌خاست تا نبرد را پی گیرد، وقتی واپسین نفَس‌های پاکش را بر زمین کربلا می‌کشید… حسین علیه‌السلام در همه این لحظه‌ها فقط به عملیاتی جانبازانه نمی‌پرداخت، بلکه داشت امتی را می‌ساخت و اراده‌ای را حفظ می‌کرد و با تاریخ رسالت به پیش می‌رفت و جهادگران راه اسلام در هر زمان و مکان را رهبری می‌کرد.

امامان اهل بیت علیهم السلام مرزبانان حریم اسلام، ص ۵۴۵.

فریاد نصرت‌طلبی حسین علیه‌السلام در روز عاشورا پایان نیافت . . . کمک‌خواهی حسین علیه‌السلام از آن‌جا که کمک‌خواهی رسالت است و کمک‌خواهی شیخ یک عشیره یا قبیله نیست، پس تا زمانی که خطرها این رسالت را در میان گرفته‌اند، پایان نمی‌پذیرد. آن امام شهید راستگو فرموده است: هر کس نصرت‌طلبی ما را شنید و ما را یاری نکرد، خداوند در روز قیامت او را به رو، به دوزخ می‌افکند.
باید بدانیم که ما نیز امروز این فریاد را پیش رو داریم؛ هم‌چنان‌که عبیدالله بن حر جعفی پیش رو داشت. گرچه آن را از دهان مبارک حسین علیه‌السلام پیش رو نداریم، اما آن را از خون حسین علیه‌السلام و تاریخ حسین علیه‌السلام و قهرمانی حسین علیه‌السلام در روز عاشورا و همه موضع‌گیری‌هایش پیش رو داریم. ما این فریاد را از همه خطرهایی که رسالت و اسلام را و امت اسلامی را از هر سو در میان گرفته‌اند پیش رو داریم.
همه این تباهی‌ها در ارزش‌ها و اخلاق و اصول و الگوها، همه این بی‌هویت شدن‌ها، همه این‌ها فریاد کمک‌خواهی اسلام هستند.
ما این فریاد را در هر مکان و هر زمان و از هر سویی پیش رو داریم.

امامان اهل بیت علیهم‌السلام مرزبانان حریم اسلام، ص ۴۶۳.

وقتی امام حسین علیه‌السلام قیام کرد و بر آن شد تا خون خود را در راه اسلام نثار کند، سرآغاز خطی از کژروی را پیش رو داشت. ما اکنون در اوج این خط به‌سر می‌بریم. ما در بحران این خط و بیشترین حد ممکن از اوج‌گیری سویه‌های این خط به‌سر می‌بریم. بنابراین فریاد نصرت‌خواهی اسلام امروز گسترده‌تر و بزرگ‌تر است.
امروز هر یک از ما و هر یک از مسلمانان هم‌چنان فراخوانده می‌شود ـ همان‌گونه که عبیدالله بن حرّ جعفی فراخوانده شد ـ تا از منافع خود، از وجود خود، از هستی خود، از هوس‌های خود و از خواسته‌های شخصی خود برای هم‌دستی در نجات اسلام چشم بپوشیم؛ در راه نجات مسلمانان، در راه بازگرداندن اسلام به زندگی، در راه رفع این وهن از بزرگی و ارجمندی‌های مسلمین.
هر مسلمانی می‌تواند در این روند، کم یا زیاد هم‌دست شود؛ در حدود امکانات و توانایی‌هایش.
مشارکت فقط به این‌گونه نیست که شمشیر برگرفته شود. برگرفتن شمشیر ممکن نیست جز پس از هم‌دستی‌های درازمدت. بنابراین گونه‌ای همکاری پیش از برگرفتن شمشیر در کار است.
اگر هر یک از ما بگوید که من نمی‌توانم شمشیر برگیرم، بنابراین هیچ تکلیف و مسئولیتی بر من نیست، این بِدان معناست که او هیچ روزی نخواهد توانست شمشیر برگیرد.
برگرفتن شمشیر یک گونه از گونه‌های هم‌دستی است. این بالاترین گونه هم‌دستی است و ممکن نیست این‌گونه به یکباره پدید آید.
باید هر مرد و زن مسلمان به اندازه امکان و شرایط فکری و عملی و اجتماعی خود برای اجابت این کمک‌خواهی هم‌دست شود. برای پاسخ دادن به این فریاد، برای نجات این مجروحی که هر روز زخم می‌خورد و هر روز به ریشخند گرفته می‌شود و هر روز احکامش به چالش کشیده می‌شود و هر روز تشریعاتش به دیوار کوبیده می‌شود.
خداوندا ما را از شیعیان امام حسین علیه‌السلام و راهیان خط او و اجابت‌گران فریاد او قرار ده.

امامان اهل بیت علیهم‌السلام مرزبانان حریم اسلام، ص ۴۶۴.

از خداوند خواستارم که ما را چنان نکند که امام حسین علیه‌السلام را بکشیم حال آن که بر او می گرییم. ما را چنان نکند که اهداف حسین علیه‌السلام را بکشیم در حالی که بر او می گرییم.
امام حسین علیه‌السلام انسانی محدود نیست که از فلان سال زیست و در فلان سال جان سپرد. امام حسین علیه‌السلام، کلیت اسلام است. امام حسین علیه‌السلام کل اهدافی است که این امام والا به خاطرش از خود گذشت. این اهداف، امام حسین علیه‌السلام است؛ چراکه این‌ها روح ایشان و اندیشه ایشان و دل ایشان و عواطف ایشان است. کل محتوای امام حسین علیه‌السلام این اهداف است، این ارزش‌ها است که در اسلام نمود یافته است.
هم‌چنان که کوفیان حسین علیه‌السلام را می‌کشتند و گریه می‌کردند، این خطر بزرگ هست که ما هم به همان بدبختی دچار شویم؛ این که حسین علیه‌السلام را بکشیم در حالی که می گرییم. باید مطمئن شویم که دست‌کم قاتل گریان حسین علیه‌السلام نباشیم.
گریستن به این معنا نیست که ما از قاتلان حسین علیه‌السلام نیستیم؛ زیرا اگر گریه به تنهایی به این معنا باشد که کسی از قاتلان حسین علیه‌السلام نیست، بنابراین عمر بن سعد هم قاتل حسین علیه‌السلام نبود، چون عمر بن سعد خودش هم گریست.
وقتی زینب ـ که درود و سلام بر او باد ـ آمد و بر کاروان اسیران و قربانیان گذر کرد، وقتی رو سوی برادرش کرد، وقتی رو سوی رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌وآله کرد تا از ایشان یاری بخواهد و کمک طلبد، یا که ایشان را از پیکر امام حسین علیه‌السلام که زیر آسمان بود، خبر دهد، از اسیران که به هر سو پراکنده بودند، از کودکان که در زنجیر بودند، وقتی جد خود را از این همه خبر داد، غریو گریه همه قاتلان برخاست، خون‌خواران گریستند و آنانی که چنان جنایاتی کرده بودند، گریستند؛ خود آنان هم گریستند.
بنابراین گریه به تنهایی ضامن نیست، عاطفه به تنهایی ضامن نیست تا ثابت کند این ـ دارنده عاطفه ـ در موقعیتی قرار ندارد که امام حسین علیه‌السلام را یا اهداف امام حسین علیه‌السلام را بکُشد.

امامان اهل بیت علیهم السلام مرزبانان حریم اسلام، ص ۵۱۷.

باید آزمود، باید تأمّل کرد، باید تدبر کرد، باید اندیشید؛ تا بلکه مطمئن شویم که ما از قاتلان حسین علیه‌السلام نیستیم.
همین که امام حسین علیه‌السلام را دوست بداریم، همین که امام حسین علیه‌السلام را زیارت کنیم، همین که بر امام حسین علیه‌السلام بگرییم، همین که پیاده به زیارت امام حسین علیه‌السلام برویم، همه این ها کارهایی والاست، خوب است، عالی است، ارزشمند است، اما این کار ارزشمند، ضامن و دلیل کافی نیست تا ثابت کند که ما در قتل امام حسین علیه‌السلام هم دست نیستیم؛ زیرا امکان دارد انسانی همه این کارها را از روی عاطفه انجام دهد و در همان هنگام در قتل امام حسین علیه‌السلام هم دست شود.
باید از خود حساب بکشیم، باید در کردارمان تأمل کنیم، باید در زندگی مان با میزان بیشتری از اندیشه و ژرف نگری و همه جانبگی موضع گیری کنیم و برای همه پیامدها و شرایط آماده باشیم؛ تا مطمئن شویم که ما ـ از دور یا نزدیک، به طور مستقیم یا غیرمستقیم ـ در قتل امام حسین علیه‌السلام حضور نداریم.

امامان اهل بیت علیهم السلام مرزبانان حریم اسلام، ص ۵۱۷.

حسین علیه‌السلام کسی است که همه قداست‌های انسانیت را در یگانگیِ معجزه‌آسای خود خلاصه کرد. حیاتی در روح بی‌همتای او موج می‌زد که زندگی می‌ساخت؛ ازاین‌رو بر او گران آمد که این حیات را تنها برای خود بخواهد، پس آن را به عقیده‌ها بخشید و به نسل‌ها ارزانی داشت. این‌چنین زندگی حسین علیه‌السلام در هستی گستره یافت و از زندگی محدود یک انسان به زندگی گرانمایه و جاویدِ الگوی والای اسلام تبدیل شد و چنان وجدانی نیک‌خواه در دل نسل‌های آگاه بنی‌آدم ادامه یافت.
این‌چنین، عقیده، بالندگی و آمادگی خود برای جاودانگی را از روح و خون حسین علیه‌السلام گرفت، هم‌چنان‌که حسین علیه‌السلام بنیان و وجدان خود را از عقیده گرفته بود. از آن پس عقیده با حیات درخشان حسینی زندگی کرد، هم‌چنان‌که حسین علیه‌السلام با حیات عقیدتی پاک زندگی گذراند.

امامان اهل بیت علیهم‌السلام مرزبانان حریم اسلام، ص ۵۵۷.

حسین علیه‌السلام، چراغ فروزنده انسانیت، نور خود را بر شبی از شب‌های قیرگون آدمی تاباند تا بر او بامدادی تابناک و درخشان بیافریند و او را در راه رسیدن به انسانیت دست گیرد و به جلای ناب اسلامی بپالاید و حقوق فردی و اجتماعی‌اش را به دستش دهد، پس از آن‌که حکومت‌های ترس‌افکن و برده‌ساز آن‌ها را از او برگرفته بودند، حکومت‌هایی که هیچ‌گاه به نگاه اسلام در حکمرانی و نظام‌مندی باور نداشتند.

امامان اهل بیت علیهم‌السلام مرزبانان حریم اسلام، ص ۵۵۷.

واقعه طفّ یک سوگنامه گذرا نیست که فقط در مرحله‌ای مشخص از تاریخ روی داده باشد. بلکه صورتی کامل از پیکره یافتن نبرد حق و باطل است. صحنه‌ای واقعی و زنده است که نقش‌های آن را همه طبقات بشر با سن‌ها و جنس‌های گوناگون ایفا می‌کنند. معصومی که کوتاهی و خطا نمی‌کند، مجرمی که از پست‌ترین و فجیع‌ترین کارها ابایی ندارد، زن، کودک شیرخوار، پیرمرد سالمند، توبه‌کار و گنه‌کار، همه در آن هستند. هم والایی و بلندمرتبگی در آن هست و هم پستی و فرومایگی.

امامان اهل بیت علیهم‌السلام مرزبانان حریم اسلام، ص ۴۸۴.