عبادت در اصل، تجلیگر رابطه انسان و پروردگار است و سبب پایداری و استواری این رابطه میشود. اما عبادت در شریعت اسلامی بهگونهای طراحی شده است که در بیشتر موارد، ابزاری برای رابطه انسان با همنوع نیز هست و این همان چیزی است که ما از عنوان «جنبه اجتماعی عبادت» مد نظر داریم.
در برخی از عبادات خود تجمع و گردآمدن و ایجاد ارتباط اجتماعی میان عبادتکنندگان فرض شده است؛ مانند جهاد که جنگجویانی را که با جنگیدنشان خدا را عبادت میکنند، بر آن میدارد که در میان خود، روابطی را برپا کنند که در میان واحدهای لشکرهای نظامی برقرار است.
اما برخی دیگر از عبادات، بهخودیخود موجب جمع شدن نیستند، اما با وجود این، به شکلی به یکی از روشهای تجمع پیوند خوردهاند تا از این رهگذر، رابطه انسان با پروردگار در یک عمل و عبادت مشخص با رابطه انسان با همنوع بیامیزد. … تا آنجا که واجبی مانند روزه که در طبیعت خود عملی کاملاً فردی است نیز به عید فطر پیوند خورده است؛ عید فطری که جلوه اجتماعی این واجب قرار داده شده است و روزهداران را در شادی پیروزی بر شهوتها و امیال گرد هم میآورد و متحد میسازد.
الفتاوی الواضحه (رساله عملیه شهید صدر)، بخش نظام عبادت در اسلام، موضوع جنبه اجتماعی عبادت، ص٧٧٧.