وقتی به عبادتهای گوناگون در دین اسلام مینگریم، در آنها عنصر جامعیت و دربرگرفتن جنبههای مختلف زندگی را مشاهده میکنیم. عبادات در اسلام به اشکال خاصی از شعائر دینی منحصر نشدهاند و تنها در اعمالی مانند رکوع و سجود و ذکر و دعا که جلوههای تعظیم خداوند متعال را به نمایش میگذارند، محدود نگشتهاند؛ بلکه به همه بخشهای فعالیت انسانی گسترش یافتهاند.
برای نمونه: جهاد، یک عبادت است درحالیکه فعالیتی اجتماعی است؛ زکات عبادت است، حالآنکه فعالیتی اجتماعی ـ مالی است، خمس نیز عبادتی است که درعینحال فعالیتی اجتماعی ـ مالی است؛ روزه عبادت است و همزمان یک نظام غذایی است؛ وضو و غسل عبادتاند و ضمناً دو شکل نظافت بدن هستند.
این جامعیت در عبادت، یک رویکرد کلی در تربیت اسلامی را نشان میدهد که هدف آن، این است که همه اعمال و فعالیتهای انسان را با خداوند متعال پیوند بدهد و هر گونه تلاش صالح او را در هر عرصهای به عبادت تبدیل کند. برای اینکه پایه ثابت این رویکرد بنیان نهاده شود، عبادات غیرقابلتغییر، در جنبههای گوناگون فعالیت انسانی تقسیم شدهاند تا زمینهای باشند برای تمرین دادن انسان بر این که روح عبادت را به همه فعالیتهای شایسته خود ببخشد و تا وقتی مشغول انجام عملی صالح برای خداوند متعال است، روح مسجد را به مکان فعالیت خود در مزرعه یا کارخانه یا مغازه یا دفتر، بدمد.
ر.ک: الفتاوی الواضحه (رساله عملیه شهید صدر)، ص ۷۷۱.