شروح حلقات

مشخصات نشر

الحلقة الثالثة فی أسلوبها الثانی
نویسنده: باقر الایروانی
ناشر: المحبین للطباعة و النشر (قم)
قطع: وزیری
نوبت چاپ: یکم
سال نشر: 2007م
شمارگان: 2000
تعداد جلد: …
تعداد صفحه: 492

ساختار و محتوای کتاب

آیت‌الله شیخ باقر ایروانی از استادان برجسته و سرشناس حوزﮤ علمیۀ نجف اشرف و نگارندﮤ کتاب‌های ارزشمند فراوانی است که امروزه در حوزه‌های علمیه به‌عنوان متن‌های درسی خوانده می‌شوند.
شرح حلقۀ ثالثة به‌قلم وی نسبت به دیگر شرح‌های موجود، امتیازهایی ستودنی دارد. همان‌طور که در مقدمه اشاره می‌کند، شرح وی نه از نوع شرح‌‌‌های مزجی و نه از انواع شرح‌های مقطعی است که فقره‌به‌فقره به تبیین و بسط متن بپردازند؛ بلکه وی هر موضوع را به‌صورت مستقل و مستوفی تبیین کرده و شرح‌وبسط داده است، بی آنکه دائم بین متن اصلی و شرح در رفت‌وبرگشت باشد. به بیان دیگر، وی بدون تمرکز بر عبارت‌ها و متن حلقات، دریافت خود از روح مباحث شهید صدر را به تحریر می‌کشد.
طلیعۀ هر بخش، عبارت آغازین آن موضوع از حلقات است؛ نگارنده همۀ محتوایی را که شهید صدر در هر بحث مطرح کرده، با قلم خود تبیین و در مواردی که به تکمیل نیاز دارند، محتوا را تکمیل نیز کرده؛ به این معنا که اگر در موردی شهید صدر به سه اشکال در مسئله اشاره کرده اما در السنۀ اصولیون چهار اشکال رایج است، وی در برخی موارد اشکال چهارم را نیز بیان کرده است. بنابراین در این کتاب متن و قلم شارح پیش‌روی ماست، نه نویسنده.
تسلط نگارنده بر مبانی اصولی و قلم شیوا و روان وی موجب شده است با رساترین عبارت‌ها محتوا را تبیین کند. وی در مواردی برای خوش‌فهم‌تر شدن متن، عبارت‌هایی را از حلقۀ أولی و ثانیة نقل کرده، در پایان هر بخش به‌صورت کوتاه و گذرا به حل پیچیدگی‌های متن پرداخته و مرجع برخی ضمایر مبهم را بیان کرده تا طلبه‌ها در خواندن متن اصلی دچار مشکل نشوند؛ همچنین در پاورقی به برخی مناقشه‌ها دربارﮤ واژگان شهید صدر اشاره کرده است. یکی از کاستی‌های این شرح مستند نبودن نقل‌قول‌ها و ارجاعات است.
این اثر یکی از بهترین شرح‌های حلقۀ ثالثة به شمار می‌آید که سبکی آموزشی دارد و با قلمی روان مخاطب را گام‌به‌گام با محتوا پیش می‌برد؛ ازاین‌رو برای طلبه‌هایی که قصد آغاز تحصیل حلقة ثالثة را دارند، اثری مهم و درخور توصیه خواهد بود.

مشخصات نشر

ترجمه و شرح حلقۀ ثالثة
نویسنده: محمدمسعود زنجانی
ناشر: دار العلم (قم)
قطع: وزیری
نوبت چاپ: دوم
سال نشر: 1395
تعداد جلد: 3
تعداد صفحه: 640 (جلد یکم)

ساختار و محتوای کتاب

آیت‌الله شیخ محمدمسعود زنجانی آثار گوناگونی در زمینۀ شرح کتاب‌های حوزوی دارد. ازجمله: ترجمه و شرح جواهر الکلام (بخش دیات، قصاص و حدود و تعزیرات و…)، ترجمه و شرح مکاسب، ترجمه و شرح بدایة الحکمة و نهایة الحکمة، ترجمه و شرح حکمت متعالیه.
این کتاب ترجمه‌ای روان از حلقۀ ثالثة به شمار می‌آید که به‌اختصار از شرح مزجی نیز بهره برده و در سه مجلد منتشر شده است. جلد نخست عهده‌دار ترجمۀ کتاب حلقات از ابتدا تا انتهای مباحث دلیل عقلی است. این ترجمه آزاد نیست و مقید به رعایت ادبیات متن اصلی است؛ اما مترجم در خلال ترجمۀ فارسی برای حل مشکلات و پیچیدگی‌های متن اصلی از قالب شرح مزجی استفاده کرده؛ به این صورت که در لابه‌لای ترجمۀ متن اصلی عبارت‌هایی را به‌صورت کوتاه و داخل پرانتز به متن اضافه کرده است که مخاطب با خواندن آن‌ها، مقصود نگارنده را بهتر درک می‌کند.
تمرکز مترجم بر متن اصلی و تجاوز نکردن از حدود و چهارچوب ادبیات مؤلف، بسیار دقیق و منظم رخ داده است؛ چه آنکه مقایسۀ متن فارسی با متن عربی به‌هیچ‌وجه احساس تهافت یا تفاوت بسیار را به مخاطب نمی‌دهد. افزودن توضیحات مزجی داخل متن فارسی نیز موجب شده مخاطب از پیچیدگی‌ها و تعقیدهای عبارت‌های اصلی به سلامت عبور کند. در بالای هر صفحه بین یک تا دو بند متن عربی قرار گرفته و ذیل متن عربی، ترجمۀ فارسی همان مقدار از متن بیان شده است؛ به‌نوعی که مخاطب به‌راحتی می‌تواند متوجه معنای تک‌تک عبارت‌های متناظر شود.
این کتاب برای طلبه‌هایی که قصد دارند به‌صورت عمومی با حلقۀ ثالثة آشنا شوند و مطالبی را در حدود حلقات به دست آورند کاربردی و سودمند است؛ اما از آن نمی‌توان انتظار کشف مطالب نو، انتقادی یا تفصیلی را داشت.

مشخصات نشر

ترجمه و شرح کتاب حلقة ثالثة
نویسنده: احمد مرادخانی
ناشر: پژوهشگاه بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی (قم)
قطع: وزیری
نوبت چاپ: یکم
سال نشر: 1392
شمارگان: 500
تعداد جلد: 3
تعداد صفحه: 432 (جلد یکم)

ساختار و محتوای کتاب

حجت‌الاسلام دکتر احمد مرادخانی استادیار رشتۀ فقه و مبانی حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم است. شیوﮤ کار وی در این کتاب، که به شرح حلقۀ ثالثة اختصاص دارد، این‌گونه است که ابتدا به توضیح مطلب و موضوع موردبحث می‌پردازد. در این بخش محتوا از شهید صدر و پردازش و قلم زدن از شارح است. وی در این بخش به طرح مسئله و تحریر موضوع پرداخته و محتوای کلی بحث را تبیین کرده؛ همچنین مطالب تکمیلی شامل نقد و اشکال و توضیح بیشتر را در پاورقی آورده است.
در گام بعدی و پس از اتمام شرح و تبیین محتوا، متن عربی حلقۀ ثالثة آمده و ترجمه شده؛ هنگام ترجمه نیز برای تبیین بیشتر، واژه‌هایی را داخل پرانتز بیان کرده است که به حل بهتر متن کمک کنند. شارح کوشیده کتاب را براساس شیوﮤ کلاسی و نحوﮤ تدریس استادان سامان دهد؛ به این صورت که ابتدا مطلب توضیح داده شده و سپس متن عربی خوانده و ترجمه می‌شود.
ازآنجاکه این کتاب به‌عنوان متن درسی و با هدف کتاب آموزشی نگاشته شده، در پایان هر بخش چکیده و پرسش و تمرین نیز قرار داده شده است تا دانش‌پژوه هم بتواند مروری بر مهم‌ترین نکته‌های درس داشته باشد و هم با پاسخ به پرسش‌ها، میزان اِشراف خود را بر محتوا محک بزند. این اثر بیشتر شرح آموزشی است، تا شرح انتقادی یا شرح تفصیلی.
قلم نویسنده روان است و با توجه به آموزشی بودن متن، برای کسی که در مقام آموختن و تحصیل این کتاب است اثری راهگشا به شمار می‌آید. چنان‌که در هدف‌گذاری تولید اثر یاد شده، مخاطبان اثر دانش‌پژوهان دورﮤ کارشناسی ارشد هستند.

مشخصات نشر

درس‌هایی در علم اصول (دفتر اول)

ترجمه و تحقیق: علی اوجبی
ناشر: نقطه (تهران)
قطع: وزیری
نوبت چاپ: یکم
سال نشر: 1376
شمارگان: 3000
تعداد جلد: 1
تعداد صفحه: 240

ساختار و محتوای کتاب

دفتر اول از کتاب درس‌هایی در علم اصول ترجمۀ الحلقة الاولی است. مترجم مقدمه‌ای تفصیلی بیش از 60 صفحه در آغاز کتاب به رشتۀ تحریر درآورده که در آن ابتدا به معرفیِ کلانِ علم اصول پرداخته، سپس شهید صدر را معرفی و به ابعاد نوآوری‌های وی اشاره کرده است.
درس‌هایی در علم اصول فاقد متن عربی است و از ابتدا تا انتهای کتاب با متن فارسی روبه‌رو هستیم. تمرکز مترجم بر انتقال محتوای اصلی کتاب است؛ ازاین‌رو تعلیقه و شرح‌وبسطی در کتاب دیده نمی‌شود. در موارد محدودی برای روان‌تر شدن ترجمه، واژه‌هایی داخل گیومه قرار داده شده است تا با افزودن آن‌ها مخاطب متن را بهتر مطالعه و درک کند. علی اوجبی افزون بر ترجمۀ متن حلقۀ اولی، متن مقدمۀ شهید صدر بر حلقات سه‌گانه را نیز ترجمه کرده است.
با توجه به اینکه کتاب دارای مقدمه‌ای تفصیلی و نیز مشتمل بر مقدمۀ شهید صدر بر حلقات است، خواندن آن برای مخاطبی که به‌تازگی در مسیر تحصیل علم اصول گام نهاده مناسب است.

مشخصات نشر

علم اصول (مرحلۀ اول)

نویسنده: نصرالله حکمت
ناشر: الهام
قطع: رقعی
نوبت چاپ: یکم
سال نشر: 1359
شمارگان: 5000
تعداد جلد: 1
تعداد صفحه: 164

ساختار و محتوای کتاب

دکتر نصرالله حکمت از نویسندگان پرکار و شناخته‌شده و از استادان برجستۀ دانشگاه است. کتاب علم اصول (مرحلۀ اول) ترجمه‌ای روان و ساده از حلقۀ اولی از حلقات سه‌گانۀ شهید صدر است و به نظر می‌رسد یکی از نخستین ترجمه‌های فارسی کتاب دروس فی علم الاصول (حلقات) باشد که نشر آن به سال 1359 بازمی‌گردد. مترجم متن عربی را درج نکرده و به آوردن ترجمۀ فارسی بسنده کرده است؛ همچنین در مقام شرح و تفصیل یا نقد و اشکال بر محتوای اصلی کتاب نبوده و این اثر را همچون روش مرسوم ترجمۀ آثار علمی با هدف انعکاس محتوای مدنظر نویسنده ترجمه کرده است.

این کتاب برای افرادی مناسب است که می‌خواهند فراگیری دانش اصول را با محوریت حلقة أولی آغاز کنند.

مشخصات نشر

در آستانۀ دانش اصول

نویسنده: مصطفی اسکندری

ناشر: دار زین‌العابدین (قم)

قطع: رقعی

نوبت چاپ: یکم

سال نشر: 1397

شمارگان: 500

تعداد جلد: 1

تعداد صفحه: 380

ساختار و محتوای کتاب

در آستانۀ دانش اصول ترجمۀ بخش‌هایی از کتاب المعالم الجدیدة للأصول اثر گران‌سنگ شهید صدر است. حجت‌الاسلام‌والمسلمین اسکندری در این کتاب بخش نخست از المعالم الجدیدة با عنوان «المدخل إلی علم الأصول» و نیز مقداری از بخش دوم با نام «بحوث علم الأصول» را ترجمه کرده است. وی این اثر را جلدی از مجموعه‌کتاب خود با عنوان «در آستانۀ دانش‌های حوزوی» می‌داند.

مترجم در این ترجمۀ تفصیلی، متن عربی کتاب اصلی را درج نکرده و با پاورقی‌هایی، برخی مطالب را بیشتر توضیح داده است. مباحث بخش نخست از کتاب عبارت‌اند از: تعریف علم اصول، حکم شرعی و اقسام آن، جواز فرایند استنباط، ابزارهای اصلی اثبات عناصر مشترک اصولی، تقسیم مباحث اصولی و… .

کتاب دارای یک پیوست است که مترجم در آن به توضیح و تبیین برخی اصطلاحات اصولی مانند اجتهاد، استحسان، اصول عملیه، دلیل انسداد، حجت و حجیت و… پرداخته و در بخش دیگری از آن، افرادی را معرفی کرده است؛ ازجمله: ابراهیم نخعی، حسن بصری، ابن‌سیرین، غزالی و… . این پیوست حجم چشمگیری از کتاب را به خود اختصاص داده و بیش از 120 صفحه است.

این کتاب درواقع درآمدی بر علم اصول و برای کسانی مفید است که علاقه‌مند هستند اطلاعاتی دربارﮤ علم اصول داشته باشند؛ همچنین کسانی که می‌خواهند وارد تحصیل دانش اصول شوند و با کتاب‌های الموجز یا حلقة أولی روبه‌رو هستند.