منطقة الفراغ و مصالح مرسله در دایره تطبیق

ازآنجاکه در منطقة الفراغ قانون‌گذاری بر اساس مصلحت صورت می‌گیرد و برداشت‌های متفاوتی از عنصر مصلحت وجود دارد این سؤال مطرح می‌شود: چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی میان منطقة الفراغ و مصالح مرسله وجود دارد؟ نویسنده سعی کرده در کتاب منطقة الفراغ و مصالح مرسله در دایرۀ تطبیق به روش کتاب‌خانه‌ای به تتبع در متون فقهی اصلی بپردازد و با بررسی تطبیقی پاسخی مناسب برای این پرسش ارائه دهد.

منطقة الفراغ نظریۀ مطرح‌شده از سوی شهید سید محمدباقر صدر، یکی از علمای معاصر امامیه، است و به منطقه‌ای گفته می‌شود که هیچ‌گونه حکم الزامی، اعم از وجوب و حرمت در آن نیست و احکام در آن منطقه احکام غیر الزامی (مباح و مکروه و مستحب) است که ولی‌امر و زعیم امت اجازه دارد با وجود شرایط و رعایت مصالح مسلمانان حکم غیر الزامی را تبدیل به حکمی الزامی کند و چیزی را که ذاتاً دارای حکم الزامی نبوده ممنوع یا واجب اعلام نماید.

شهيد سيدمحمد باقر صدر، نخست در كتاب مشهور «اقتصادنا» و سپس در بخش‌هاى مختلفى از «الاسلام يقود الحياة» به‌ويژه در «لمحة فقهية تمهيدية عن مشروع دستور الجمهورية الاسلامية فى ايران»، به اين بحث وارد شده و به ارائۀ نظريۀ مشهورى با عنوان «نظريه منطقةالفراغ» پرداخته است. اين تعبير، فراتر از اين نظريه نيز مورد توجه بسيارى قرار گرفته و كاربرد توسعه‌يافته‌اى پيدا كرده است.

قاعدۀ مصالح مرسله، یکی از دلایل معتبر نزد عده‌ای از علمای اهل‌سنت است که از آن گاهی به استصلاح و گاه به استدلال تعبیر می‌شود.

کتاب در سه فصل به این موضوع پرداخته است:

فصل اول: کلیات شامل مفهوم‌شناسی و پیشینه دو موضوع منطقة الفراغ و مصالح مرسله

فصل دوم: تبیین نظریۀ منطقة الفراغ و قاعدۀ مصالح مرسله

فصل سوم: شباهت‌ها و تفاوت‌های منطقة الفراغ و مصالح مرسله

این کتاب در ١٧٢ صفحۀ رقعی در سال ١۴٠١ برای بار نخست توسط انتشارات امتداد حکمت به چاپ رسیده است.