اعتقاد ما

کتاب «اعتقاد ما» مقدمه‌ای اعتقادی است که استاد شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر برای رسالۀ عملیۀ‌ خود، با نام الفتاوی‌الواضحه نگاشته بود. او به‌هدف ارائۀ احکام اسلامی به مسلمان معاصر و با تلاش برای ارائۀ شیوه‌ای جدید و به‌روز در عرضۀ شریعت اسلامی الفتاوی‌الواضحه را به رشتۀ تحریر درآورد. پس از چاپ اول رساله و استقبال بی‌نظیر از آن، شماری از بزرگان و طلاب حوزه و نیز عموم مؤمنان از شهید صدر درخواست کردند که او به تأسی از پیشینیان، مقدمه‌ای در اثبات اصول عقاید نوشته و در چاپ جدید رساله به آن بیفزاید. او این درخواست را پذیرفت و برای چاپ جدید، مقدمه‌ای با نام موجز فی اصول الدین و در سه فصل «المرسل»، «الرسول» و «الرساله» نوشت.

استاد شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر در این مقدمه به تبیینی استدلالی از اصول عقاید شیعه پرداخته و در استدلال‌های خود به‌جای بهره‌گیری از روش‌های کلامی و فلسفی مرسوم، روش علمی رایج در علوم تجربی را به‌کار گرفته است. خود او در توضیح معنای «دلیل علمی» می‌نویسد: «دلیل علمی هر دلیلی است که بر حس و تجربه تکیه دارد و از روش استقرایی مبتنی بر حساب احتمالات پیروی می‌کند».

البته شهید صدر در فصل اثبات وجود خداوند متعال از دلیل فلسفی نیز بهره می‌گیرد؛ این دلیل او ریشه در استدلال‌های دیرین فلسفی دارد، اما به‌شکلی کاملاً‌ نوآورانه ارائه شده است. او با توجه به غلبۀ اندیشۀ مدرن و شیوه‌های پژوهشی آن بر ذهن فرهیختگان زمانۀ خود، در تطبیق‌های این دو استدلال از مثال‌هایی دقیق و روزآمد در علم جدید و فلسفۀ مدرن استفاده می‌کند و درعین‌حال، تلاش می‌کند مطالب برای عموم خوانندگان مفید باشد.

این مقدمه پس از انتشار بارها به‌شکل مستقل و با نام‌های مختلف به چاپ رسید و به‌ زبان‌های گوناگون ترجمه شد. همچنین استاد شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر درصدد آن بود که این مقدمه را در قالب کتابی مستقل و با تبیین و تفصیل بیشتر به رشتۀ تحریر درآورد که اوضاع سیاسی و فشارهای حکومت بعثی عراق مانع از تحقق این مهم شد.

شایان ذکر است که بخش بسیاری از توضیحات مربوط به مسائل حساب احتمالات در کتاب «الأسس المنطقیه للإستقراء» آمده است و درک دقیق‌تر مسائل مربوط به استدلال‌های علمی، مبتنی بر یادگیری آن مباحث است. همچنین دربارۀ اطلاعات علمی موجود در متن شهید صدر باید توجه داشت که این اطلاعات مربوط به حدود ۵دهۀ پیش از این است و چه‌بسا در برخی از جزئیات تغییراتی در دیدگاه دانشمندان ایجاد شده باشد. در هر حال، به‌دلیل جلوگیری از تفصیل در کتاب که بر خلاف هدف نویسنده از نگارش آن بوده است، تا حد ممکن از هرگونه شرح و توضیح پرهیز شده است و تنها در مواردی که ترجمه اقتضا داشته، توضیحاتی از سوی گروه ترجمه افزوده شده است؛ ازاین‌رو پاورقی‌های افزوده‌شده توسط گروه ترجمه با ذکر عنوان «مترجم» از پاورقی‌های نویسنده متمایز شده است.
در هر حال مجموعه ویژگی‌های این کتاب و نویسندۀ آن سبب می‌شود که اعتقاد ما کتابی منحصربه‌فرد باشد که خواندن و دقت در ظرافت‌های آن برای عموم اهل مطالعه و به‌ویژه متخصصان علوم اسلامی رهاوردهای فراوانی به ارمغان بیاورد.