آشنایی با اندیشۀ سیاسی شهید صدر

کتاب آشنایی با اندیشه سیاسی شهید صدر به‌قلم علیرضا بی‌نیاز،‌ محمدمهدی باباپور و منصور میراحمدی به‌همت پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی، از سوی مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی وابسته به جامعة المصطفی العالمیة منتشر شده است.

این کتاب با اشاره به زندگی‌نامه شهید صدر، مبانی نظری اندیشۀ سیاسی و نظریه انقلاب، حاکمیت و خلافت انسان و گواهی پیامبران‌(ع) را بررسی کرده است.

با توجه به اینکه شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر، یکی از بزرگ‌ترین اندیشمندان مسلمان و به‌تعبیر امام خمینی‌(ره) «مغز متفکر اسلامی» در تاریخ اسلام، به‌ویژه در قرن چهاردهم هجری است، بررسی آرا و اندیشه سیاسی این عالم نابغه از ضروریات عصر حاضر به‌شمار می‌رود. او فقیهی جامع، فیلسوفی اجتماعی، مفسری بزرگ، متفکری آگاه به فرهنگ و علوم زمانش، نویسنده‌ای توانمند و پرکار و سیاستمداری هوشمند و شجاع و دردمند است.

فصل‌های کتاب آشنایی با اندیشه سیاسی شهید صدر عبارت‌اند از:

زندگی‌نامه شهید صدر؛ مبانی نظری اندیشه سیاسی شهید صدر؛ نظریه انقلاب اجتماعی و سیاسی (1): سنت‌های اجتماعی و امکان توسعه و انقلاب؛ نظریه انقلاب اجتماعی و سیاسی (2): انقلاب، شرایط و عوامل؛ نظریه حاکمیت؛ خلافت انسان و گواهی پیامبران(1): نظریه خلافت انسان؛ خلافت انسان و گواهی پیامبران(2): گواهی پیامبران، امامان معصوم و مراجع عام.

در فصل مبانی نظری اندیشه سیاسی شهید صدر می‌خوانیم: «بی‌تردید شهید صدر به‌عنوان یک اندیشمند مسلمان، در طرح اندیشۀ سیاسی خود، از بنیان‌های فکری اسلام تأثیر پذیرفته است؛ ازاین‌رو، بررسی مبانی نظریه اندیشه سیاسی وی، مستلزم شناخت دیدگاه‌های وی درباره خدا، جهان و انسان از دیدگاه دین اسلام است».

این فصل از کتاب آشنایی با اندیشه سیاسی شهید صدر عهده‌دار تبیین مبانی هستی‌شناختی، انسان‌شناختی، معرفت‌شناختی و جامعه‌شناختی اندیشه سیاسی شهید صدر است؛ در این راستا، با مراجعه به آثار مکتوب این شهید والامقام، تلاش می‌شود مهم‌ترین آموزه‌ها و آرای شهید صدر استخراج شود و تأثیرگذاری آنها بر اندیشه سیاسی وی مورد بررسی قرار گیرد.

نظریه حاکمیت عنوان فصل دیگری از کتاب آشنایی با اندیشه سیاسی شهید صدر است که از دیدگاه شهید صدر، به یکی از موضوع‌های مهم در فلسفه سیاسی و حقوق اساسی، با عنوان «حاکمیت» می‌پردازد؛ ابتدا مفهوم و انواع حاکمیت توضیح داده می‌شود، آنگاه سیر تاریخی حاکمیت و ماهیت آن و به‌ویژه ویژگی‌های الهی و حاکمیت انسان بر سرنوشت خود و رابطه این دو، بحث می‌شود.

از مهم‌ترین بخش‌های این فصل است می‌توان به این موارد اشاره کرد: مفهوم حاکمیت؛ انواع حاکمیت؛ سیر و روند تاریخی حاکمیت بشری؛ حاکمیت خدا و حاکمیت انسان؛ حاکمیت و ولایت در تشریع و ارسال رسل؛ حاکمیت ولایت در تکوین. در بخشی از این فصل می‌خوانیم: «شهید صدر درباره حاکمیت از چند اصطلاح استفاده می‌کند که یکی از آنها، «السیادة» به مفهوم گسترده حاکمیت است و تنها نظر به حاکمیت سیاسی، استقلال خارجی، آزادی و خودمختاری داخلی ندارد».

از دیدگاه شهید صدر، حاکمیت پیش از هرچیز، «حق طبیعی» است که ناشی از علاقه ذاتی مالک در ارتباط با مملوک، و خالق در ارتباط با مخلوق است و این همان حاکمیت حقیقی خداوند است. حاکمیت انسانی، چیزی جز ولایت مساوی انسان‌ها نسبت به یکدیگر نیست؛ زیرا اصل نخست در حیات اجتماعی که ناشی از آزادی، اراده و اختیار انسان است، «لا ولایة لأحد علی أحد» است.

گفتنی است، کتاب‌ آشنایی با اندیشه سیاسی شهید صدر در قطع وزیری، و در 144صفحه و از سوی مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی وابسته به جامعة المصطفی العالمیة منتشر شده است.