امامت
پدیده امامت و گونه‌های ربانی آن

[vc_row][vc_column][rt_blockquote_style blockquote_content=”امامت منصبی الهی و پایدار در طول تاریخ است که دو صورت ربانی به خود گرفته است:
۱ـ شکل نبوتی که تابع رسالت پیامبر پیشوا است. توضیح این‌که: در بسیاری از اوقات پیامبرانِ غیررسول، جانشین پیامبر رسول می‌شدند و مکلف بودند که از رسالت موجود حمایت کنند و آن رسالت را ادامه دهند. این‌ها پیامبرانی بودند که به ایشان وحی می‌شد و در عین‌حال امام نیز بودند، به این معنا که اوصیای رسالت بودند نه صاحبان رسالت:
«وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَقَ وَیَعْقُوبَ نَافِلَهً وَکُلًا جَعَلْنَا صَالِحِینَ. وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمّهً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَیْنَا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْرَاتِ» `{`الأنبیاء: ۷۲- ۷۳`}`؛ و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را به راه راست درآوردیم. و آنان را امامانى قرار دادیم که به فرمان ما هدایت مى‌کردند و به ایشان انجام کارهاى نیک را وحی کردیم.
«وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِّبَنِی إِسْرَائِیلَ. وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمّهً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمّا صَبَرُوا وَکَانُوا بِآیَاتِنَا یُوقِنُونَ» `{`السجده: ۲۳- ۲۴`}`؛ و آن را براى فرزندان اسرائیل رهنمودی گردانیدیم. و چون شکیبایى کردند و به آیات ما یقین داشتند برخى از آنان را امامانى قرار دادیم که به فرمان ما `{`‌‏مردم را`}` هدایت مى‌کردند.

۲ـ شکل دیگر امامت، وصایتِ بدون نبوت است. این همان شکلی است که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله به فرمان خدا در پیش گرفت و بدین‌روش اوصیای دوازده‌گانه‌اش را که امامان اهل بیت علیهم‌السلام باشند، تعیین نمود و به وصی بلافصل خود، علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام، در برابر بزرگ‌ترین جمعیت مسلمانان، تصریح کرد.

تعیین شکل امامت در هر زمان بستگی به این دارد که رسول پیشوا تا چه میزان رسالتش را تبلیغ کرده است. هرگاه رسول، تبلیغ رسالتش را به اتمام رسانده باشد، شکل دوم امامت از جانب خداوند تعیین می‌شود. چنان‌که در مورد سیدالمرسلین، پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله، چنین بوده است و قرآن کریم به صراحت فرموده است: «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الإِسْلاَمَ دِینًا» `{`المائده: ۳`}`؛ امروز دین شما را برایتان کامل و نعمت خود را بر شما تمام گردانیدم، و اسلام را براى شما ‌‏`{`به‌عنوان`}` آیینى برگزیدم.
اما اگر رسالت و انقلاب به وحی مستمر و ارتباط مستقیم با احکام و تعلیمات آسمانی که توسط ملائکه نازل می‏شود، نیاز داشته باشد، شکل اول امامت از جانب خداوند تعیین می‏شود.

اسلام راهبر زندگی؛ مکتب اسلام؛ رسالت ما، ص ۱۸۳.”][/vc_column][/vc_row]

[vc_row][vc_column][vc_column_text]امامت پیشوایان اهل بیت نهادی از نهادهای قدرت و نفوذ نبود که با وراثت از پدر به پسر منتقل شود و نظام حاکم از آن پشتیبانی نماید، مانند آن چه در پیشوایی خلفای فاطمی و خلافت عباسیان وجود داشت. امامت اهل بیت وفاداری پایگاه‌‌های گسترده مردمی خویش را از طریق نفوذ معنوی و اقناع فکری آن پایگاه‌‌ها نسبت به شایستگی این امامت برای پیشوایی و راهبری اسلام بر پایه‌هایی روحی و فکری، به دست می‌آورد.
این پایگاه‌های مردمی از صدر اسلام بنا نهاده شد و در دوره امامان باقر و صادق علیهما‌السلام شکوفا گشت و گسترش یافت. مکتبی که این دو امام در دل این پایگاه‌های مردمی سرپرستی آن را بر عهده داشتند، جریان فکری گسترده‌ای را در جهان اسلام پدید آورد و صدها تن از فقیهان و متکلمان و مفسران و دانشوران رشته‌های گوناگون معرفت اسلامی و انسانی معروف در آن روزگاران را در بر گرفت تا جایی که حسن بن علی وشاء گفته است: «به مسجد کوفه پای نهادم و دیدم که ۹۰۰ عالم بزرگ همگی می‌گفتند: جعفر بن محمد برای ما حدیث گفته است».

 

فدک در تاریخ؛ پژوهشی درباره ولایت؛ پژوهشی درباره امام مهدی علیه‌السلام، ص ۳۲۰[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]

همان‌‌‌گونه که امامت تداوم نقش نبوت به‌شمار می‌رود، در عصر غیبت‌، مرجعیت نیز تداوم‌‌بخش نقش امامت است و مسئولیت این رسالت بزرگ را بر عهده دارد. در این راستا، مرجعیت در طول تاریخ در جهت برپایی حکومت صالح و یا تمهید مقدمات آن به اشکال مختلف اقدامات گوناگونی انجام داده است. علمای شیعه ـ به همراه تمامی صالحان و مستضعفان این امت شایسته ـ همواره در حال رد و انکار جلوه‌های مختلف باطل به سر بردند و در سراسر زندگی‌شان بر وابستگی به حکومت پیامبران و امامان علیهم‌السلام پافشاری نمودند؛ حکومت حق و عدلی که تمامی نیکان و صالحان بشری برای برپایی آن جهاد و مبارزه کردند.

اسلام راهبر زندگی، نگاهی فقهی و مقدماتی به پیش‌نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ص٢٧.