المجموعة الفقهية

«المجموعة الفقهیة» مجموعه‌ای شامل چهار پژوهش فقهیِ غیراستدلالی است که از استاد شهید سید محمدباقر صدر به جا مانده و پژوهشگاه تخصصی شهید صدر با اهتمام ویژه، در جهت تکمیل و حفظ میراث علمی او به بررسی و انتشار آن پرداخته است. این آثار عبارت‌اند از:

١.  تعلیقه بر مختصر منهاج الصالحین: این اثر، حاشیه‌نگاری شهید صدر بر کتاب «مختصر منهاج الصالحین» تألیف آیت‌الله‌العظمی سید محسن طباطبایی حکیم است. شهید صدر این تعلیقات را مطابق با فتاوای خود به‌صورت مختصر نگاشته است. کمیتۀ تحقیق پژوهشگاه شهید صدر نسخه‌ای خطی از این حواشی را یافته و پس از بررسی و تحقیق، آن را به‌همراه متن اصلی منتشر کرده است. این کتاب، گزیده‌ای از مطالب جزء نخستِ منهاج‌الصالحین را در بر دارد. موضوعات این کتاب شامل این ابواب فقهی است: بعضی از مسائل تقلید؛ كتاب طهارت؛ كتاب صلاة؛ كتاب صوم؛ كتاب زكاة؛ كتاب خمس؛ خاتمه‌ای در امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر.

٢.  موجز احکام حج: این اثر توسط شهید صدر با روشی ساده و منحصربه‌فرد، مشابه سبک کتاب ارزشمند دیگرش «الفتاوى الواضحة» تألیف شده است.  او این رساله را در همان سالی تألیف می‌کند که به سفر حج مشرف شده تا هم یادآور احکام حج برای او باشد و هم مسائل نظری را در تطبیق با اعمال به‌وضوح روشن کند. وی بعدها این نوشته را مورد بازبینی قرار داد عبارات آن را ساده‌سازی و فهمش را برای عموم آسان کند.

شهید صدر در مقدمۀ این کتاب، ده ویژگی خاص برمی‌شمارد که در بازبینی‌های خود به آن کتاب افزوده و سبب شده از سایر کتب فقهی مربوط به احکام حج متمایز شود؛ از جملۀ این ویژگی‌ها صرف‌نظر  کردن از ذکر برخی از احکام به‌رغم منصوص بودن آن‌ها در روایات است؛ زیرا این احکام فاقد تأثیر عملی در زندگی حاجیانِ امروز هستند. برای مثال حکم باطل بودن طواف اگر طواف‌کننده در حین طواف وارد کعبه شود، ثابت و منصوص است، اما چه کسی در دوران حاضر ممکن است این امکان را داشته باشد که در حین طواف وارد کعبه شود تا برای او این حکم بیان گردد؟

همچنین او به جای واژه‌هایی که امروز غریب به نظر می‌رسند و اصطلاحات غیرمتعارف در عرف عمومی هستند، از واژه‌های واضح و قابل فهم استفاده کرده یا در کنار آن‌ها توضیحی برای آن‌ها آورده است.

٣.  تعلیقه بر مناسک حج: این تعلیقه، حواشی شهید صدر بر کتاب «مناسک حج» تألیف آیت‌الله‌العظمی سید ابوالقاسم خویی است. کمیتۀ تحقیق پژوهشگاه شهید صدر، نسخه‌های خطی این تعلیقات را یافته، تحقیق کرده و در حاشیۀ متن اصلی منتشر نموده است.

۴.  تعلیقه بر مبحث «نماز جمعه» از کتاب شرائع الاسلام: این تعلیقه، بررسی و نقد شهید صدر بر مبحث نماز جمعه در کتاب «شرائع الإسلام» تألیف محقق حلی است و این چاپ، نخستین انتشار این تعلیقه محسوب می‌شود.

به نظر می‌رسد شهید صدر برای جبران نقصی که در تعلیقۀ خود بر «منهاج الصالحین» در بحث نمازجمعه مشاهده کرده بود، به نگارش این تعلیقه پرداخته است؛ زیرا کتاب منهاج الصالحین فاقد این مبحث است.