دکتر احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد دولت سیزدهم، در بیست‌ودومین قسمت از فصل جدید برنامۀ تلویزیونی «مصیر» بررسی کرد: چرا بررسی اندیشه اقتصاد اسلامی شهید صدر اهمیت دارد؟
در حوزه اقتصاد اسلامی نیازمند دو دسته دستاورد بودیم تا بتوانیم بگوییم اقتصاد اسلامی هویتی برای خود دارد: دستاوردهای سلبی و نقدی؛ دستاوردهای ایجابی و تولیدی که اختصاص پیدا بکند به تفکر اقتصاد اسلامی.
شهید صدر به‌خاطر موهبتی که خداوند به ایشان داده بود، هم صاحب ذهنی نقاد و جوال در همۀ حوزه‌ها بود؛ وقتی فلسفه را مقابل ایشان می‌گذاشتی و می‌فهمید، آن را خوب نقادی می‌کرد، وقتی فقه را می‌گذاشتی، اصول را می‌گذاشتی، اقتصاد را می‌گذاشتی، اینها را خوب نقادی می‌کرد و تقریباً در همه اینها چیره‌دست بود؛ به‌طوری که بزرگان آن علم به‌راحتی نمی‌توانستند به نقادی‌های شهید صدر ایراد بگیرند؛ به این معنا می‌توان گفت که وحید عصر و مصر خودش بود.
جنبۀ دوم عبارت است از ذهنی خلاق و مولد که مبدع حرف‌های نو و تألیف‌ها و تلفیق‌های سازنده، کنار هم نشاندن‌های عناصر به‌ظاهر سنتی بود؛ اما تولید کردن یک عسل جدید از همان گل‌هایی که در بیرون باغ و بوستان آموزه‌های اسلامی وجود داشته است. ثمرۀ تلفیق این دو ویژگی خودش را در اقتصادنا این‌طور نشان داد که ایشان هم توانست نقدی جدی و اساسی و درعین‌حال کاملاً عالمانه به اقتصاد مارکسیستی و سرمایه‌داری وارد کردند.
در دهه ۱۹۵۰ و ١٩۶٠، کشورهای خاورمیانه عراق و سوریه تازه‌مستقل‌شده از امپراتوری عثمانی و بسیاری از کشورها متأثر از جریان‌های به‌اصطلاح چپ بودند و تا دهه‌های بعد نیز همچنان احزاب چپ مانند حزب بعث و چیزهای شبیه به این در شامات و عراق و حتی در مصر که مبدأ روشنفکری اسلامی کشورهای عربی محسوب می‌شوند، حضور داشتند. ازآنجاکه این جریان‌های فکری خیلی پررنک بود و در حال ربودن پرچم تحول و برادری و عدالت‌خواهی از جریان‌های اسلامی بودند و آن را به‌نام خودشان مصادره می‌کردند، در این زمان، شهید صدر نقدهای اساسی خود را منقح بیان کردند و سپس در انتهای کتاب هم حرف‌های ایجابی درباره مذهب اقتصادی اسلام تولید کردند.
ایشان بین مذهب و علم تمایز گذاشتند و بسیار دقیق و منصفانه حساب علم اقتصاد را از نظام اقتصاد سرمایه‌داری جدا کردند؛ مقوله‌ای که دهه‌های بعد می‌دیدیم که در خود ایران همچنان متوجه این مسئله نیستند و ایرادات را به‌شکل سره و ناسره به هر دو تعمیم می‌دهند. شهید صدر وطیفه پژوهشگران اقتصاد اسلامی را کشف آن زیربناهای اقتصاد اسلامی معرفی کردند و خودشان در زیربنای آموزه‌های اقتصاد اسلام چنین غواصی را انجام دادند.
می‌خواهم بگویم هم به‌لحاظ نوع نگاه و هم به‌جهت روش و متد و هم به‌جهت دستاوردها و گوهرهایی که ایشان از آن غواصی با خودشان به ارمغان آورد، به این جهت‌ها می‌توان گفت کار ایشان حقاً و انصافاً یک تأسیس و بنیان‌گذاری و پدری برای اقتصاد اسلامی بود.
ما را در آپارات دنبال کنید