به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه شهید صدر، حجت‌الاسلام‌والمسلمین سعید بهمنی عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و مؤلف کتاب «نظریه‌پردازی قرآن‌بنیان» سخنران پنجمین جلسه از سلسله‌نشست‌های علمی «اندیشه صدر» با عنوان «جامعیت تفسیر شهید صدر» بود که به مناسبت فرا رسیدن چهل و دومین سالگرد شهادت شهید سید محمدباقر صدر به‌همت پژوهشگاه شهید محمدباقر صدر از صفحه اینستاگرام این پژوهشگاه به‌صورت زنده پخش شد. حجت‌الاسلام‌والمسلمین بهمنی در نشست اینستاگرامی جامعیت تفسیر شهید صدر: روش تفسیری شهید صدر جامع تمام تفاسیر گذشته و آینده است.

روش تفسیری شهید صدر هیچ روشی را رد نمی‌کند

عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی درباره جامعیت روش تفسیری شهید صدر گفت: این روش هیچ روشی را رد نمی‌کند و جامعیتی از تمام آن‌هاست؛ تفسیر موضوعی شهید صدر در عرض هیچ روش دیگری قرار ندارد و قسیم روش‌های دیگر نیست؛ روش موضوعی تفسیر شهید صدر رویکردی است و با هدف و مسئله‌ای که دنبال می‌کند از سایر روش‌ها ممتاز می‌شود.

مؤلف کتاب «نظریه‌پردازی قرآن بنیان» در در نشست اینستاگرامی جامعیت تفسیر شهید صدر آغاز فرآیند تفسیر موضوعی شهید صدر را مسئله‌شناسی عنوان کرد و ابراز داشت: در مسئله‌شناسی تکنیک‌هایی وجود دارد؛ در زمان شهید صدر تکنیک‌هایی وجود داشته است و در این روش اندیشمند مسئله را انتخاب می‌کند و درصدد حل آن است که در اینجا نیازمند نگاهی جهان‌شمول هستیم.

وی ابراز داشت: وقتی با مسئله‌ای مواجه می‌شویم باید از دستاوردهای بشر و سیر تاریخی آن اطلاع داشته باشیم؛ این روش برون‌قرآنی است و با روش‌های تفسیر هیچ ارتباطی ندارد؛ در ادامه شهید صدر می‌گوید برای مسئله‌ای که ممکن است کل هدف نباشد، در نظر می‌گیریم که این کار هم برون‌قرآنی است و ارتباطی به روش‌های تفسیری ندارد.

دو مرحله تفسیر موضوعی از نگاه شهید صدر

حجت‌الاسلام‌والمسلمین بهمنی دو عنوان کلی شهید صدر را این‌گونه برشمرد: ما در مسئله‌یابی حتماً باید نظریه‌پردازی کنیم که به داده‌های توصیفی قرآن کریم دست پیدا می‌کنیم، بعد از این می‌گوید که این مسئله یک بایدی را به ما ارائه می‌دهد؛ هرکسی باید ببیند که مسئله چیست؟ هستی‌شناسی کند و به الزامات آن پایبند باشد؛ در این مرحله هم به روش‌های تفسیر دیگر متعرض نمی‌شود.

عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی مرحله بعد شهید صدر را طرح سؤال عنوان کرد و توضیح داد: باید دید سؤالات مسئله چیست؟ چه ابعادی دارد؟ چگونه شکل گرفته است؟ و به آنها پاسخ دهیم تا در تفسیر موضوعی با این سؤالات مشخص و تخصصی به پژوهش خود جهت دهیم.

مؤلف کتاب «نظریه‌پردازی قرآن بنیان» در در نشست اینستاگرامی جامعیت تفسیر شهید صدر افزود: شهید صدر نمونه‌هایی از هستی، چیستی، چگونگی، عوامل، مصادیق، نقش انسان در ارتباط با آن مسئله، و سؤالات پیشینه‌شناسی که در تاریخ مطرح شده است می‌آورد؛ اینجا هم فرآیند تفسیر موضوعی با روش‌های موجود در تفسیر و قرآن‌پژوهی ارتباط ندارد.

وی فرضیه‌سازی را مرحله بعد از طرح سؤال عنوان کرد و گفت: این شهید فرضیه‌سازی را در کتاب المدرسة القرآنیة گفته است اما در آثار دیگر تأکید دارد هر پژوهش نیازمند فرضیه‌سازی است؛ فرضیه‌سازی ایده‌ای است که شما برای هر مسئله در نظر می‌گیرید و بعد آن را راستی‌آزمایی می‌کنید.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین بهمنی تصریح کرد: مراحل مسئله‌شناسی، گزینش مسئله راهبردی، هدف‌گذاری و فرضیه‌سازی، هیچ‌کدام با روش‌های تفسیر درگیر نیستند.

استنطاق، ویژگی تفسیر موضوعی شهید صدر

عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی که درباره مرحله استنطاق از قرآن در روش موضوعی شهید صدر سخن می‌گفت ابراز داشت: اگر روش شهید صدر قرار است در جایی با روش‌های تفسیری دیگر درگیر باشد، اینجاست.

مؤلف کتاب «نظریه‌پردازی قرآن بنیان» مطالعات قرآنی در نشست اینستاگرامی جامعیت تفسیر شهید صدر، روش شهید صدر را دارای چهار مرحله ارزیابی کرد و گفت: قبل از اینکه وارد پژوهش قرآنی شوید، باید روش معتبر خود را تبیین علمی کنید؛ یعنی از طریق علمی و معتبر به روش برداشت از قرآن برسید؛ اینجا هم روش مشخصی را تعیین نمی‌کند؛ فقط تأکید دارد که باید روش خود را تعیین کنید.

وی درباره استنطاق در روش تفسیری شهید صدر اظهار داشت: استنطاق، بردن پرسش در محضر قرآن و گرفتن پاسخ از آن است؛ اینجا دستیابی به مدلولات تفسیری اهمیت دارد؛ در آن هم هیچ روشی را تعیین نمی‌کند بلکه تأکید دارد کدام قاعده را به کار می‌برید. عام یا خاص، مطلق یا مقید بودن را باید تعیین کنید؛ وقتی تعیین نمی‌کند یعنی اطلاق کلی است؛ این روش ادبی، فکری، تعریفی، علمی، خوانش قرآن و شأن نزول باشد؛ هر روش معتبری می‌تواند باشد؛ تنها در این مرحله ششم تأکید دارد که باید در روش خود نوآوری داشته باشید.

حجت‌الاسلام والمسلمین بهمنی مرحله هفتم تفسیر موضوعی شهید صدر را مطالعات تطبیقی عنوان کرد و گفت: شما مدالیل خود را که از قرآن به دست آورده‌اید، با داده‌های بشری و میراث علمی موجود و گذشته بشر مقایسه و مقارنه کنید؛ در اینجا هم شما باید روش‌های موجود و معتبر را اعمال کرده باشید و اینجا هم با روش‌های دیگر درگیر نمی‌شوید.

نظریه‌پردازی در روش تفسیری شهید صدر

عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: نظریه‌پردازی مرحله نهایی‌تر بعدی است که یافته‌ها را با هم ترکیب می‌کنید تا به این‌ها ساخت دهید که چه گزاره‌های هستی‌شناسانه‌ای داشته‌اید و عوامل و موانع و همه این‌ها را تبیین می‌کنید و به رسالت‌ها هم دست پیدا می‌کنید که مجموعه این‌ها نظریه است؛ در مرحله نظریه‌پردازی هم با روش‌ها و مدالیل تفسیری کاری ندارید بلکه آزاد هستید از هر روش معتبر استفاده کنید.

مؤلف کتاب «نظریه‌پردازی قرآن بنیان» ابراز داشت: شهید صدر در این روش ما را ناگزیر از استفاده از روش ترتیبی می‌داند؛ اما رویکرد ما این است که در یک مسئله متمرکز هستیم و می‌خواهیم حقایق جهان شمولی درباره کبرای مسئله به دست آوریم.

وی تصریح کرد: من به‌عنوان کسی که روش شهید صدر را پیشرفته‌ترین رویکرد در مطالعه قرآن می‌دانم، این روش را با هیچ یک از تفاسیر ترتیب نزول، ترتیب ادبی، فلسفه و برهان، شهودی و عرفانی یا بر مبنای روایات معتبر مقابل نمی‌دانم، بلکه این روش اجزای نظریه را برای ما سامان می‌دهد و ما با هیچ روشی درگیر نیستیم، این روش ظرفیتی دارد که همه روش‌های معتبر را در بر می‌گیرد.

حجت‌الاسلام والمسلمین بهمنی در پاسخ به اینکه در فضای رویکردهای تفسیری موجود، چقدر به این روش نگاه می‌شود گفت: متأسفانه تا جایی که آثار فارسی و عربی را دیده‌ام، هیچ‌کدام به طور عمیق شهید صدر را نخوانده و بررسی نکرده‌اند؛ مقالاتی که به تفسیر موضوعی پرداخته‌اند هر کدام از یک زاویه روش شهید صدر را داوری کرده‌اند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پایان نشست اینستاگرامی جامعیت تفسیر شهید صدر تأکید کرد: هر روشی که بشر تا روز قیامت به آن دست پیدا کند، در دل دستگاه تفسیری شهید صدر جا می‌گیرد؛ این روش دستگاه بزرگی است و هیچ‌چیز را نفی نمی‌کند.

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه شهید صدر، حجت‌الاسلام‌والمسلمین علیرضا پناهیان مسئول مرکز تخصصی تبلیغ دارالحکمه تهران سخنران چهارمین جلسه از سلسله‌نشست‌های علمی «اندیشۀ صدر» با عنوان «روش تفسیری شهید صدر» بود که به مناسبت فرا رسیدن چهل‌ودومین سالگرد شهادت شهید سید محمدباقر صدر به‌همت پژوهشگاه شهید محمدباقر صدر از صفحه اینستاگرام این پژوهشگاه به‌صورت زنده پخش شد. حجت‌الاسلام‌والمسلمین پناهیان در نشست اینستاگرامی روش تفسیری شهید صدر: شهید صدر معمار اندیشه اسلامی بود.

نبوغ شهید صدر در جمع‌بندی و نگاه نظام‌مند

مسئول مرکز تخصصی تبلیغ دارالحکمه تهران، در نشست اینستاگرامی روش تفسیری شهید صدر، شهید محمدباقر صدر را علامه باهوش و با زکاوت توصیف کرد و گفت: شهادت هولناک این شخصیت که علم و عمل را با هم درآمیخت و در اوج صفای باطن در چنین ایامی به شهادت رسید را تسلیت عرض می‌کنم؛ این شهادت مصداق اتم و اکمل ورود ثُلمه به اسلام بود.

این استاد حوزه و دانشگاه با ابراز تأسف از بی‌مهری جامعۀ اسلامی به آثار شهید صدر تصریح کرد: ما باید برگردیم به پنجاه سال پیش و سخنان شهید صدر را واکاوی کنیم و ببینیم که چقدر این اندیشه‌ها راهگشای ما در عرصه‌های مختلف جهان اسلام است؛ این اندیشه‌ها از نیازهای اساسی ما برای پی‌ریزی تمدن عظیم اسلامی است.

وی  در نشست اینستاگرامی روش تفسیری شهید صدر درباره نبوغ شهید صدر ابراز داشت: نابغه بودن شهید محمدباقر صدر با دیگر ستارگان جهان اسلام متفاوت بود؛ شهید صدر امتیازاتی داشت که این شخصیت را کم‌نظیر می‌کند؛ نبوغ برخی در حافظه، سرعت یادگیری یا انتقال مطلب است، اما شهید صدر قدرت جمع‌بندی، نظریه‌پردازی، نگاه نظام‌مند و ساختار‌مند و سیستماتیک، قدرت تولید راهبرد داشتن و دارای تفکر استراتژیک بود که نبوغ ایشان در این عرصه‌ها بود.

حجت‌الاسلام والمسلمین پناهیان افزود: شهید صدر نه‌تنها تفکر استراتژیک داشت بلکه در این زمینه نابغه بود؛ شهید صدر معمار اندیشۀ اسلامی بود؛ خانه‌هایی از اندیشۀ اسلامی ساخته می‌شد که بشریت می‌توانست در این خانه‌ها زندگی کند و پناه بگیرد.

لزوم تربیت شهید صدرهای زمان

مسئول مرکز تخصصی تبلیغ دارالحکمه تهران در نشست اینستاگرامی روش تفسیری شهید صدر، خواستار تغییر شیوه تعلیم‌وتربیت شد و اظهار داشت: باید کاری کنیم که در مکتب‌ها و مدرسه‌ها، افرادی مانند شهید صدر در حد استعدادهای خود تربیت شوند؛ گاهی اوقات شیوۀ آموزش ما جزئی‌نگری را تشدید می‌کند و افراد از کلی‌نگری پرهیز می‌کنند و ناتوان می‌شوند؛ جزئی‌نگری لازم است اما شهید صدر با سرعت بسیار بالا جزئیات را در کنار هم قرار می‌داد و در همان دوران یک کل‌نگر بزرگ بود و می‌توانست از بالا مجموعه‌ای را تحت نگاه هوشمندانه خود قرار دهد.

روش تفسیری شهید صدر

این استاد حوزه و دانشگاه درباره عظمت قرآن و سفارش به تدبر در آن سخن گفت و ابراز داشت: روش‌های مختلفی برای بهره‌گیری از قرآن وجود دارد که شهید صدر این روش‌های تفسیر قرآن و تلاش برای فهم قرآن را به دو روش جزئی‌نگر و موضوع محور تقسیم‌بندی می‌کند؛ و رویکرد جزئی‌نگر را مورد توجه بسیاری از مفسران می‌داند که لازم است تا قرآن کریم مورد تحریف قرار نگیرد.

وی ادامه داد: شهید صدر تفسیر موضوعی را مطرح می‌کند و بر دیگر تفاسیر برتری می‌دهد؛ در این نوع از تفسیر، انسان موضوع خود را به قرآن عرضه می‌کند و قرآن پاسخ این مسئله یا شرح آن موضوع را بیان می‌کند؛ در اینجا اتفاقات عجیبی رقم می‌خورد؛ شهید صدر اعتقاد دارد تفسیر جزئی‌نگر محدودیت‌هایی دارد، ولی تفسیر موضوعی نامحدود است و با این روش به‌صورت نامحدود می‌توان از قرآن بهره برد.

ویژگی تفسیر موضوعی

حجت‌الاسلام والمسلمین پناهیان در نشست اینستاگرامی روش تفسیری شهید صدر گفت: شهید صدر به فرموده امیرمؤمنان حضرت علی (ع) از قرآن استنطاق می‌کند و حل مسائل را از آن جویا می‌شود؛ این بی‌نهایت بودن فواید قرآن کریم در تفسیر موضوعی نکته بسیار جالبی است که مورد توجه این اندیشمند جهان اسلام است و ما را به آن توجه داده است.

مسئول مرکز تخصصی تبلیغ دارالحکمه تهران شروع فهم عمیق آیات قرآن را به‌واسطۀ استفاده از این روش ارزیابی کرد و اظهار داشت: شهید صدر نکته‌ای را اشاره می‌کند که «حقیقت آن است که تعیین و استخراج این نظریه‌ها، امروز امری بایسته و ضرورتی اساسی است و نمی‌توان به‌هیچ‌وجه خود را از آن بی‌نیاز پنداشت؛ پیامبر اکرم(ص) نیز نظریه‌ها را ارائه می‌کرد، اما از رهگذر اجرا و در چهارچوب فضای کلی قرآنی که در زندگی اسلام ایجاد می‌کرد؛ هر فرد مسلمانی در این فضای کلی هرچند به‌صورت اجمالی و ارتکازی، نظریه‌های اسلامی را می‌فهمید زیرا آن فضا و چهارچوب روانی، اجتماعی، فکری و تربیتی که پیامبر بنا نهاده بود، توانایی آن را داشت که نگاه صحیح را ارائه کند».

نیاز به تفسیر موضوعی، افزون‌بر تفسیر جزئی

این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه اکنون در زمان نزول قرآن نیستیم ابراز داشت: اکنون نیازمند تفاسیر جزئی قرآن کریم هستیم تا کلمه به کلمه قرآن را متوجه شویم، اما نیازی که امروز باید با تأمل برطرف شود این است که به‌وسیله نبوغ شهید صدر بدانیم که مردم در صدر اسلام قرآن را به‌وسیله رسول گرامی اسلام(ص) در اجرا می‌دیدند اما امروز الگویی مانند رسول خدا(ص) که حجت را بر ما تمام کند نداریم، حال چگونه باید جایگزین رسول خدا(ص) را پیدا کنیم؟ درک کل‌نگر به قرآن کریم و حل مسائل خود با این کتاب ارزشمند چگونه انجام شود؟

وی با اشاره به اینکه روش تفسیر موضوعی را در نظر شهید صدر مرحله دوم تفسیر ارزیابی کرد که نباید تفسیر جزء نگر فراموش شود، گفت: شهید صدر نشان می‌دهد که تفسیر جزئی‌نگر با رویکرد جزئی‌نگری مقدمه‌ای برای تفسیر موضوع‌محور است؛ ما نباید در جزئی‌نگری متوقف شویم که شهید صدر از باقی ماندن در جزئی‌نگری نهی می‌کند و اشاره می‌کند اگر در جزئی‌نگری باقی بمانیم باعث می‌شود که از قرآن برداشت‌های نادرستی پیدا کنیم که نمونه‌هایی از آن در تاریخ بوده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین پناهیان در نشست اینستاگرامی روش تفسیری شهید صدر اعلام خطر کرد که اکنون برخی آن‌چنان در جزئی‌نگری فرو رفته‌اند که حتی با نگاهی که بخواهد کلی نگاه کند و مسئله‌ای را حل کند و با برداشت‌هایی که نتیجه همین رویکرد موضوع محور است مخالفت می‌کنند؛ شهید صدر اشاره می‌کند که رشد و بالندگی فقه هم به‌خاطر همین کلی‌نگر شدن است؛ رشد فقه در تاریخ فقاهت از زمانی است که فقها با موضوعات و مسائل به‌سراغ روایات معصومان(ع) و قرآن رفتند.

نظریه‌پردازی، ثمره حقیقی تفسیر موضوع‌محور

مسئول مرکز تخصصی تبلیغ دارالحکمه تهران در اشاره‌ای به نوع تفسیر موضوع‌محور در نگاه شهید صدر تصریح کرد: کافی نیست که ما جمع‌بندی بین آیات را پیدا کنیم یا بر اساس چند واژه یک سری آیات را در کنار هم قرار دهیم، بلکه باید نظریه‌پردازی کنیم و به نظریه برسیم؛ به نظریه‌های علمی و انسانی که پاسخ‌دهنده نیاز بشر باشد.

این استاد حوزه و دانشگاه، شهید صدر را مدافع شیعیان در مقابل اهل‌سنت ندانست و تصریح کرد: شهید صدر مدافع اسلام در برابر تمام اندیشه‌های انحرافی است و حتی می‌توان گفت ویژگی برجسته شهید صدر این است که می‌خواهد با قرآن جهان و حیات بشر را اداره کند؛ مسائلی که دنبال می‌کند مسائلی است که بشر برای اداره حیات خود نیاز دارد؛ ما الآن به چنین تشیعی نیاز داریم که دغدغه آن صرف نقد دیگر مذاهب یا شبهات دیگر مذاهب نباشد؛ امروز با نیازهایی از بشریت مواجه هستیم که اندیشمندان جهان بی‌توجه یا ناتوان از پاسخ به آنها هستند.

وی به بیان شهید صدر، رویکرد جزئی‌نگر را شروع از قرآن و ختم به قرآن توصیف کرد که شاید به هیچ‌یک از نیازهای جامعه نگاه نکند و گفت: شهید صدر تصریح دارد برای نظریه‌پردازی در رویکرد موضوع‌محور تفسیر قرآن، ما باید از مسائل عینی حیات بشر شروع کنیم و به قرآن برسیم و بعد برگردیم و مسائل حیات بشر را حل کنیم؛ چقدر روشنفکران جهان به این نگاه دینی نیاز دارند.

درک بی‌نظیر شهید صدر از مسائل اجتماعی

حجت‌الاسلام والمسلمین پناهیان اظهار داشت: اگر ما چهل سال پیش به این نگاه شهید صدر خوب پرداخته بودیم، این‌قدر در فضای روشنفکری و حتی فضای سیاسی جامعه تلفات نمی‌دادیم؛ چند ده سال در درگیری‌های بیهوده برخی روشنفکران معطل ماندیم و فرسوده شدیم چون از دین تلقی غلطی داشتند که این افکار تابناک و روشنفکرانه شهید صدر می‌توانست تلقی‌های غلط آنها را برطرف کند.

مسئول مرکز تخصصی تبلیغ دارالحکمه تهران در نشست اینستاگرامی روش تفسیری شهید صدر، او را در درک مسائل جامعه دارای نبوغی بی‌نظیر ارزیابی کرد و توضیح داد: وقتی انقلاب اسلامی به پیروزی نرسیده است می‌گوید، «با پیروزی انقلاب خمینی ابرقدرت‌ها نابود شدند»، که این اوج دقت در وضعیت جامعه را نشان می‌دهد و متأسفانه برخی هنوز با این‌همه پیروزی به این نگاه نرسیده‌اند.

این استاد حوزه و دانشگاه اصرار امام خمینی در مراجعه به آقای صدر برای تدوین قانون اساسی را مورد اشاره قرار داد و گفت: این پاسخ‌ها هنوز قابل دفاع و کارآمد برای اداره جامعه است.

وی درباره اعتنا به تجربه بشری و نقد و بررسی آن با نگاه به قرآن از منظر شهید صدر گفت: متن صریح شهید صدر این است که «این روش تفسیری از موضوع یا واقعیت خارجی یا شیء بیرونی آغاز می‌کند و به قرآن مجید می‌رسد، بنابراین به این دلیل که این تفسیر از موضوع بیرونی آغاز می‌کند و به قرآن کریم می‌رسد در پرتو تفاوت اول آن را تفسیر موضوع‌محور می‌نامیم، از سوی دیگر آن را تفسیر وحدت‌بخش نیز می‌نامیم؛ زیرا در این رویکرد بین تجربه بشری و کتاب الهی وحدت برقرار می‌کنیم؛ البته نه آنکه تجربه بشری را بر قرآن حاکم کنیم، یا قرآن را تابع آن نماییم، بلکه به این معنا که آن دو را در قالب یک روند پژوهشی می‌ریزیم تا در نتیجه این روند یکسان پژوهش، مفهومی قرآنی به‌دست بیاید که می‌تواند موضع اسلام را در برابر آن تجربه بشری یا مقوله فکری که به روند پژوهشی وارد شده است معین کند».

حجت‌الاسلام والمسلمین پناهیان با توجه به متن شهید صدر تأکید کرد: این روند موضوع‌محور به درد دانشگاه‌های ما می‌خورد؛ زیبایی و روشنفکری بیانات شهید صدر تمامی ندارد.

لزوم پرداخت به سنت‌های تاریخ در قرآن

مسئول مرکز تخصصی تبلیغ دارالحکمه تهران از موضوعات مورد توجه شهید صدر به «سنت‌های تاریخ در قرآن کریم» که مورد نیاز حوزه‌های علمیه از صدر اسلام تاکنون بوده است اشاره کرد و افزود: همانطور که باید خودشناسی را بر خدا شناسی اولویت دهیم، باید سنت‌های تاریخ را بشناسیم و بعد سراغ دین برویم تا دین برای ما نجات بخش باشد؛ همان‌طور که اگر طبیعت انسان، حیات اجتماعی و سنت‌های الهی در تاریخ را نشناسیم، اسلام را تحمیلی خواهیم شناخت؛ همان‌گونه که بسیاری به این دلیل، دین‌گریزی دارند.

این استاد حوزه و دانشگاه توجه به «چه کسی بودن» و «کجا بودن» را که دو امر برای ورود به مسائل است مهم دانست و اظهار داشت: خیلی‌ها درباره انسان‌شناسی که ما چه کسی هستیم توجه کرده‌اند، اما باید ببینیم که کجا هستیم؛ ما انسانی در خلأ نیستیم؛ انسانی محکوم به یک سلسله سنت‌های تاریخی و اجتماعی هستیم که تنها در این چارچوب می‌توانیم حیات و حرکت داشته باشیم؛ حالا دستوراتی که برای حرکت مناسب در این چارچوب است را بعد از شناخت چارچوب دریافت کنیم.

وی شهید صدر را ناجی عراق از مارکسیست عنوان کرد و گفت: شهید صدر مسأله مارکسیست را برای مردم حل شده نشان دادند که امروز هیچ اثری از مارکسیست نمی‌بینید.

حجت‌الاسلام والمسلمین پناهیان در پایان نشست اینستاگرامی روش تفسیری شهید صدر خواستار شد: توصیه امام خمینی(ره) مبنی بر مطالعه آثار و اندیشه شهید صدر را اجرا کنید و از این اندیشه‌های تابناک بهره ببرید؛ حتی موضوعات مطرح شده به وسیله وی که موضوع و مسئله کاری شما نباشند را نیز مطالعه کنید، تا از روی دست این متفکر، این کسی که دارای تفکر راهبردی است نگاه کرده باشید و از روی دست او نحوه برخورد با مسائل را یاد بگیرید؛ به‌ویژه برای طلاب گرامی و محققان علوم اسلامی و حتی علوم انسانی شایسته است که به اندیشه‌های تابناک و روش مطالعه و پژوهش و تفکر او مراجعه کنند.

[vc_row][vc_column][vc_column_text]نشست معرفی و بررسی کتاب نا برگزار شد. به گزارش روابط عمومی اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران، نشست کتابخوان ۱۴۰۰ با معرفی و بررسی کتاب «نا» با حضور مریم برادران نویسنده اثر و ساجده ابراهیمی به‌عنوان مجری و کارشناس برنامه، به‌صورت زنده از صفحات مجازی ادارۀ کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران برگزار شد.

بیشترین شناخت ما از شهید صدر، بُعد دینی شخصیت اوست

مریم برادران در نشست معرفی و بررسی کتاب نا با بیان اینکه بیشترین شناختی که ما از شهید صدر داریم این است که او را به‌عنوان یک عالم دینی می‌شناسیم، گفت: برای نزدیک شدن به شخصیت ایشان، باید مسائل عاطفی، اخلاقی و توجه او به خانواده را بررسی کرد تا به نگارش درست ابعاد شخصیتی شهید صدر کمک کند. هنگامی که شاهد رفتار و گفتار او در خانواده باشیم این رفتارها، ابعاد تازه‌تری از وی را برای ما روشن خواهد کرد.

برادران با اشاره به سختی نوشتن از زندگی علما، گفت: من به‌دلیل کرونا خیلی موفق به گفت‌وگوهای نزدیک نشدم و بیشتر گفت‌وگوهای من تلفنی بود و حتی ملاقات‌های حضوری من هم بیشتر از یکی دو بار نبود. این درحالی بود که من با راستی‌آزمایی سعی می‌کردم آن چیزهایی را که در مورد زندگی شهید صدر مطرح بود را  از طریق خانوادۀ صدر پیگیری کنم. هرچند که خانواده صدر مایل به گشودن خیلی از مسائل نبودند.

وی افزود: من سؤال‌های زیادی داشتم که اگر توسط خانواده صدر پاسخ داده می‌شد، خیلی از ابعاد شخصیتی شهید صدر برای مخاطب آشکار و وجهۀ داستانی آن پررنگ‌تر می‌شد.

به گفته وی، فاطمه صدر و حورا صدر (دختر امام موسی صدر) از کسانی بودند که در گفت‌وگو با نویسنده، برخی از ابعاد زندگی شهید صدر را بازگو کردند.

نویسنده کتاب «نا» در نشست معرفی و بررسی کتاب نا تأکیدکرد: این کتاب، روایت مریم برادران از شهید محمدباقر صدر است و این کتاب نیز به هیچ عنوان ادعای اینکه کامل‌ترین و جامع‌ترین کتاب در زمینه صدر است را ندارد.

این منتقد ادبی اظهار داشت: هنگامی که می خواستم در مورد شهید صدر بنویسم با یک انسان سرشناس و با ابعاد مختلف شخصیتی مواجه بودم و نمی‌شد برای معرفی وی، فقط به یک بُعد آن بسنده کرد، بلکه با اشاره به تمامی ابعاد او بود که مخاطب متوجه شخصیت اصلی شهید صدر می‌شد. از سوی دیگر، محتواهایی که در دسترس داشتم آن‌قدر به جزئیات نمی‌پرداخت که خروجی این کتاب یک کتاب خواندنی باشد. این در حالی است که خواندنی بودن یک کتاب، یکی از ملاک‌های مهم است.

من در کتاب «نا» صدرِ نا را معرفی کردم

مریم برادران در نشست با معرفی و بررسی کتاب «نا» یادآور شد: اکنون زمانۀ ما، زمانۀ «تفرقه» نیست و امروز به نظر می‌رسد که بیش از حد به موضوعات تفرقه‌انگیز و آزاردهنده توجه می‌شود، درحالی‌که من در کتاب نا، صدرِ «نا» را روایت کردم. صدری که از همین تفرقه‌ها، ضربه خورد و به شهادت رسید. شاید عنوان «نا» دوپهلو باشد و یک جاهایی به‌خاطر وجهۀ ایدئولوژیک آن بیگانگی ایجاد کند و من البته سعی کردم در مقدمه کتاب هم توضیح بدهم که نای من دوپهلوست اما «نگاه با هم بودن برای داشتن یک اتحاد و زندگی متعالی» مهم است.

مریم برادران با بیان اینکه سعی کردم از مطالبی که حجم کتاب را بی‌جهت افزایش می‌دهد پرهیز کنم، گفت: تلاش کردم آن چیزهایی که می‌تواند حداقل کلیتی از شخصیت شهید صدر را به مخاطب بدهد و فرد را برای مطالعه آثار او ترغیب کند، در کتاب قید کنم.

نوشتن در مورد «بنت الهدی صدر» نیازمند جسارت خاص و تحقیقات مُفصل است

وی در نشست معرفی و بررسی کتاب نا، با اشاره به بنت‌الهدی صدر، خواهر شهید صدر افزود: نوشتن در مورد ایشان کار سختی است، اما خوبی‌ای که بنت‌الهدی دارد این است که بسیاری از زنان موفق امروز با بنت‌الهدی ارتباط داشتند و خوش‌بختانه اکثر آنان هم در قید حیات‌اند و در ایران زندگی می‌کنند. هنگامی که من کتاب نا را به اتمام رساندم به من پیشنهاد نوشتن در مورد بنت‌الهدی را دادند که من بلافاصله جواب منفی دادم؛ چراکه نوشتن در مورد ایشان علاوه‌بر اینکه نیاز به جسارت خاص دارد، نیاز به فرصت زیاد تحقیق و پژوهش دارد که من شرایط آن را نداشتم.

به گفته وی، نگارش در مورد شخصیت بنت‌الهدی صدر حتما دنیای جدیدی را برای مخاطب خواهد گشود، البته به‌شرطی که نگاه همه‌جانبه‌ای در نگارش آن لحاظ شود.

شهید صدر نابغه بود

این نویسنده و منتقد ادبی با بیان اینکه اصل اعتقاد شهید صدر مباحث اجتماعی و ساختن حکومت بوده است و اولین دغدغه ایشان نیز نوشتن کتاب جامعه ما بود، گفت: وی به خاطر شرایط موجود و پیشنهادی که آیت‌الله حکیم به ایشان  دادند کتاب «فلسفتنا» و کتاب «اقتصادنا» را نوشتند.

برادران در نشست معرفی و بررسی کتاب نا تصریح کرد: من معمولاً از اینکه فردی را فقط «نابغه» بنامند موافق نیستم بلکه معتقدم باید زندگی و رفتار وی، نابغه بودن او را تأیید کند. اما هنگامی که به کتاب «فدک» اثر شهید صدر که آن را در سن ۱۳ سالگی نوشته است برخوردم متوجه نبوغ او در این سن‌وسال شدم.

وی ادامه داد: درحالی‌که مطالعه برای همه ما مهم است، شهید صدر معتقد بود «بیش از اینکه مطالعه کنید، فکر کنید» و این نگرشی است که می تواند فرد را به نقادی و نوآوری تشویق کند.

باید آثار شهید صدر مورد نقد قرار بگیرند

نویسنده کتاب «نا» گفت: اگر کسی با مطالعه کتاب های شهید صدر (بدون اینکه به آن فکر کند) فقط او را تقدیس کند، حتماً به شهید صدر ظلم کرده است. این در حالی است که معتقدم آثار شهید صدر همچون دیگر آثار بزرگان باید موردمطالعه قرار بگیرد و نقد شود.

مریم برادران از آثار شهید صدر همچون گنجی نام برد که نباید تنها به ما احساس خوبی ببخشد بلکه باید با مطالعه این کتاب‌ها و نفوذ محتوایی آن در زندگی روزمره و نقد آثار وی، از این گنج به نفع جامعه بهره جُست.

برادران در پایان نشست معرفی و بررسی کتاب نا، با بیان اینکه شهید محمدباقر صدر، جزء افرادی است که متأسفانه نامش فقط در قفسه‌ها مانده، گفت: دوست دارم این کتاب در بین گروه‌های مختلف دست به‌دست بگردد و مطالعه شود؛ چراکه معتقدم باید باب مطالعه آثار شهید صدر گشوده شود هرچند که بعضی از کتاب‌های او همچنان سخت‌خوان هستند.

 

 

به مناسبت چهل و دومین سالگرد شهادت آیت‌الله شهید سید محمدباقر صدر و خواهر شهیده‌اش بنت‌الهدی صدر نشست یاد صدر برگزار می‌شود

هم‌زمان با ایام سالگرد ایام شهادت علامه شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر و خواهر شهیده‌اش بنت‌الهدی صدر، پژوهشگاه شهید صدر با همکاری پژوهشکده باقرالعلوم(ع)، نشست «یاد صدر» را برگزار می‌کند.

 

نوزدهم فروردین، سالروز شهادت آیت‌الله شهید سید محمدباقر صدر و خواهر شهیده‌اش بنت‌الهدی صدر است. این عالم بزرگوار که به‌فرمودۀ مقام معظم رهبری دامت‌برکاته «در میان چهره‌های برجستۀ حوزه‌های علمیه در دهه‌های اخیریکی از ممتازترین و شگفت‌انگیزترین آنهاست… و بی‌شک یک نابغه و یک ستارۀ درخشان بود» پس از گذشت چهل و دو سال از شهادتش به‌دست رژیم ستمگر بعث همچنان در میان مسلمانان ناشناخته مانده است.

در این نشست، آیت الله محسن اراکی با موضوع «جایگاه شهید صدر در تحول حوزه» و حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمدتقی سبحانی، با موضوع «شهید صدر و دانش نوین کلام شیعه» برگزار می‌شود.

 

زمان: یپنجشنبه، ۱۸ فروردین ۱۴۰۱، ساعت ۱۱

آدرس: قم، میدان مصلی، پژوهشکده باقرالعلوم(ع)

 

نشست «یاد صدر» به‌صورت زنده از صفحه مجازی پژوهشگاه تخصصی شهید صدر به آدرس‌ زیر و لینک اسکای روم پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام پخش خواهد شد.

https://www.instagram.com/shahidsadrlive/

لینک اسکای روم:

https://www.skyroom.online/ch/pajooh/yade-sadr

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه شهید صدر، دکتر مسعود پورفرد عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی سخنران دومین جلسه از سلسله نشست‌های علمی «اندیشه صدر» با عنوان «نظریه عاملیت جمعی در اندیشه سیاسی شهیدصدر» بود که به مناسبت فرا رسیدن سالگرد شهادت شهید سید محمدباقر صدر به همت پژوهشگاه شهید صدر از صفحه اینستاگرام این پژوهشگاه به صورت زنده پخش شد.

دیدگاه‌های شهید صدر راهگشای جمهوری اسلامی و جهان اسلام است

دکتر پورفرد با تبیین اندیشه شهید صدر درباره «عاملیت جمعی» گفت: دیدگاه‌های شهید صدر برای جمهوری اسلامی و حتی جهان اسلام راهگشا است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی درباره جایگاه دیدگاه شهید صدر در علوم سیاسی و اجتماعی گفت: کتاب «فقه سیاسی شهید صدر» را سال 1396 چاپ و منتشر کردم؛ نگاه شهید صدر در حوزه سیاست می‌تواند تحول آفرین باشد؛ نگاه شهید صدر در قلمروهای مختلف علوم انسانی بویژه سیاست، بسیار کاربردی و کارآمد است.

وی مفاهیم و بحث‌های شهید صدر مانند اقتصادنا، فلسفتنا و مانند آن‌ها را دریایی از خلاقیت در حوزه‌های علوم اجتماعی عنوان و تصریح کرد: با توجه به دیدگاه‌های شهید صدر می‌توانیم حوزه علم سیاست را متحول کنیم؛ این نگاه‌ها بومی و اسلامی است.

پورفرد در تبیین «نظریه عاملیت جمعی در اندیشه سیاسی شهید صدر» گفت: در پرداخت به این نظریه شهید صدر از کتاب‌های «المدرسه القرآنیه»، «الاسلام یقود الحیات» و «اقتصادنا» استفاده کرده‌ایم.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ارائه تعریفی از عاملیت جمعی اظهار داشت: به طور ساده منظور از عاملیت جمعی چیزی در مقابل عاملیت فردی است؛ شهید صدر حامی این عاملیت جمعی است که در حوزه نظام‌های اجتماعی سیاسی عاملیت جمعی مؤثرتر و کارآمدتر است؛ سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکل‌های مردمی و جمعی نمونه ساده‌ای از عاملیت جمعی هستند؛ یعنی گروهی از مردم که مجموعه‌ای از روابط اجتماعی، شبکه اجتماعی و هدف خاص دارند.

وی افزود: منظور از عاملیت جمعی یک گروه مستقل از قدرت سیاسی است که ممکن است تخصصی در فرهنگ، اقتصاد و سیاست نیز داشته باشند؛ این گروه زیرمجموعه قدرت اجتماعی هستند.

پورفرد از خواست شهید صدر مبنی بر نقش کلیدی و اساسی برای عاملیت جمعی در حوزه‌های اجتماعی و سیاسی خبر داد و گفت: این عاملیت جمعی در دوران معاصر پیروزی‌های بزرگی را برای جمهوری اسلامی در جنگ تحمیلی و عرصه‌های مختلف رقم زده است؛ اگر این عاملیت مهم شمرده شود نظام سیاسی هم می‌تواند موفقیت خود را بیمه کند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به دوران زندگی شهید صدر و حکومت صدام اشاره کرد و ابراز داشت: شهید صدر ثابت کرد عاملیت جمعی بر پایه اسلام می‌تواند ساختارهای متصلبی مانند ساختار سیاسی صدام را در هم بشکند. هرچند متأسفانه این عالم بزرگ جهان اسلام را به شهادت رساندند اما ایشان منابع و مطالب کلیدی را در فلسفه جامعه‌شناسی مطرح کرد که می‌تواند مورد استفاده ما قرار گیرد.

وی شش گزاره را در چگونگی استفاده از آثار شهید صدر مورد توجه قرار داد و گفت: گزاره اول این است که عاملیت فردی با تلاش اجتماعی می‌تواند به سمت عاملیت جمعی سوق پیدا کند؛ دو نوع می‌توان این طریق را پیمود یکی حب ذات که مورد اشاره شهید صدر است که خودخواهی ذاتی افراد زمینه‌ای برای رساندن خیر به دیگران است و این کمال خواهی می‌تواند به حرکات خیرخواهانه جمعی نیز منتقل شود؛ دوم فلسفه صدرایی و حکمت متعالیه که شهید صدر آن را تدریس می‌کرد نیز به دنبال حرکت جوهری فردی به حرکت جوهری جمعی و مورد تأیید شهید صدر است.

پورفرد در بیان گزاره دوم که تغییر در ساختار غیر ممکن نیست گفت: دو بخش ساختار و کارگزار نشان می‌دهد که ساختارها سیستم جبری است که الزامات و شکل‌های خاص خود را دارد و ممکن است منعطف یا متصلب باشد؛ شهید صدر اعتقاد دارد ساختار به هر شکلی باشد قابل تغییر است؛ از سویی عاملیت جمعی با قدرت بیشتر خود می‌تواند این ساختار را تغییر دهد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در بیان ویژگی‌های عاملیت جمعی گفت: در کتاب مدرسه القرآنیه شهید صدر، ویژگی‌های امت که همان ویژگی‌های عاملیت جمعی است بیان شده است؛ در این کتاب بیان شده است که امت باید هدفی خاص، همبستگی، همدلی و ارزش‌های معنوی داشته باشد.

وی با توجه به گزاره چهارم که کارگزار فردی نقش فردی و کارگزار جمعی نقش جمعی دارد گفت: باید عاملیت جمعی با ویژگی‌های مطلوب خود فعال شود و ما این قدرت اجتماعی را در کنار قدرت سیاسی به رسمیت بشناسیم و وظیفه نظارت و کنترل را به آن واگذار کنیم که این یکی از پایه‌های اساسی و زیرساخت‌های نظریه عاملیت است.

پورفرد گزاره پنجم را تأکید نصوص دینی بر عاملیت جمعی و نهی از گوشه‌گیری عنوان کرد و در بیان گزاره ششم اظهار داشت: آیات مربوط به این مسأله در حوزه اجتماعی وجود دارد؛ شهید صدر آیاتی را انتخاب می‌کند که زندگی اجتماعی سیاسی نشان می‌دهد که این جامعه، جمع و امت، می‌تواند در راه‌ها و سبک‌های زندگی خود موفق شود؛ عاملیت جمعی بر اساس این آیات می‌تواند گره‌گشای کارآمدی یک نظام باشد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی مشکلات جمهوری اسلامی را ناشی از توجه کم به عاملیت جمعی برشمرد و گفت: شهید صدر به این مشکلات پاسخ می‌دهد که مشارکت جمعی را در نظام خود استفاده کنید و هیچ نگران نباشید؛ ما با این دیدگاه می‌توانیم در جمهوری اسلامی و حتی در جهان اسلام تحول ایجاد کنیم.

وی از ناکارآمدی نظام سیاسی با وجود داشتن اندیشمندی مانند شهید صدر ابراز تعجب کرد و تأکید کرد: دیدگاه‌های شهید صدر راهگشای جمهوری اسلامی و جهان اسلام است

پورفرد در پاسخ به نقاط برجسته نظریه شهید صدر در باب نظریه عاملیت اجتماعی و نظریات مقابل آن گفت: در جمهوری اسلامی هم نظریات مختلفی داریم که البته قوی نیستند؛ در نظریات نخبگانی یک عده خاص تصمیم می‌گیرند و تصمیم‌ساز و همه کاره هستند و مردم هیچ کاره هستند؛ اما در دیدگاه شهید صدر حتی نخبگان هم مجبور هستند در تشکل‌های مردم حضور پیدا می‌کنند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پایان خواستار برجسته کردن دیدگاه‌های شهید صدر در فضاهای علمی جهان اسلام شد و تصریح کرد: امام خمینی (ره) شهید صدر را اندیشمند بزرگی در جهان اسلام می‌دانستند؛ کمک به شناخت هر چه بیشتر این شهید بزرگوار خدمت بزرگی به جهان اسلام است.

حجت‌الاسلام والمسلمین زائری:

مهمترین ویژگی شهید صدر ارائه چارچوبی منسجم از دستگاه فکری اسلام است

حجت‌الاسلام والمسلمین زائری با نادر خواندن شخصیت شهید محمدباقر صدر گفت: مهمترین ویژگی شهید صدر ارائه چارچوبی منسجم از دستگاه فکری اسلام است.

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه شهیدصدر، حجت‌الاسلام محمدرضا زائری سخنران نخستین جلسه از سلسله نشست‌های علمی «اندیشه صدر» با عنوان «شخصیت‌شناسی شهید صدر» بود که امروز به مناسبت فرا رسیدن سالگرد شهادت شهید سید محمدباقر صدر به همت پژوهشگاه شهید صدر از صفحه اینستاگرام این شهید (shahidsadr) به صورت زنده پخش شد.

این فعال فرهنگی شهید صدر را از نوادر روزگار توصیف کرد و گفت: حتی اگر شهید صدر در حوزه علمیه تحصیل نکرده بود از نوادر روزگار ما بود؛ بی شک در فضای حوزه علمیه و چارچوب حوزه‌های علمیه، شخصیت شهید سید محمد باقر صدر استثنایی و بسیار ویژه است؛ از سویی ایشان فرزند خاندانی با سابقه نهصد سال فقاهت است؛ از سوی دیگر شرایط شخصی یتیم شدن در کودکی، فقر، خود اتکایی در تحصیل و رشد عجیب درسی که نمی‌شود برای آن مثالی پیدا کرد.

وی از نشانه‌های نبوغ بسیار زیاد شهید محمدباقر صدر را اجتهاد در دوازده سالگی عنوان کرد و ابراز داشت: باور کردنی نیست که آثار ایشان برای ایام کودکی است؛ وی در سن 22 سالگی درس خارج دارد؛ جایی که بزرگان در آن حوزه علمیه تدریس می‌کردند.

حجت‌الاسلام زائری با اشاره به عظمت آثار این شهید با رویکرد تفصیلی، مباحث اجتماعی و سیاسی اسلام اظهار داست: کسی باور نمی‌کند که ایشان به پنجاه سالگی نرسیده است.

این فعال فرهنگی در بیان نکته اصلی صحبت خود عنوان کرد: در غیاب ائمه معصوم علما باید جلوه‌ای از حضور ایشان باشند؛ غالب علما از جهت سلوک فردی و اخلاقی سعی کرده‌اند شبیه اهل بیت (ع) باشند؛ هرچند فاصله زیاد است اما در آن پیروی و توسل، مردم آن جلوه‌ها را دیده‌اند.

وی جلوه‌ای از نمایندگی اهل بیت به وسیله علما را در تفکر نظام‌مند در شناخت دین دانست و گفت: زندگی نماینده ائمه اطهار (ع) باید مجموعه‌ای منسجم در تمام ابعاد زندگی باشد؛ ارتباطات و رسانه‌های جدید، شناختی جدید را به ارمغان آورده است و سئوالات متعددی در برابر اسلام قرار گرفته است.

حجت‌الاسلام زائری تصریح کرد: مطالب قدیمی مشکلی را از مخاطب جدید حل نمی‌کند؛ اجتهاد به معنای سنتی که احکام دین را از منابع اصیل استخراج کند و تنها احکام نماز و روزه را بگوید، پاسخگوی بشر امروز نیست؛ اینجا به اجتهادی نیاز داریم که کلیت علم و دین را بفهمد و بتواند پاسخ بدهد.

این فعال فرهنگی اجتهاد به معنای سنتی را در بعضی موارد نوعی تقلید دانست و ابراز داشت: برخی از اساتید فعلی، آرای علمای قدیم را در سینه دارند و آن‌ها را بازگو می‌کنند؛ این کار بسیار ارزشمند است اما اجتهاد برای زمان فعلی نیست؛ گاهی اوقات به دلیل محیط اجتماعی جرأت نوآوری نداشته‌ایم، در نتیجه خیلی از اشکالات و ایرادات در حوزه علمیه به وجود آمده است و به این خاطر نمی‌تواند مشکلی حل کند.

وی با اشاره به سفر رهبر معظم انقلاب به قم و صحبت برای انجام تغییراتی در حوزه‌های علمیه اظهار داشت: سخنرانی رهبر معظم انقلاب نشان از خواست ایشان برای ایجاد تحولی اساسی در حوزه‌های علمیه بود که به دلیل فشارهای مختلف، فضای ایستادگی جدی نشد.

حجت‌الاسلام زائری گفت: استاد سید ابوالحسن اصفهانی فرمودند اجتهاد «منطق پیغمبر فهمی» است؛ مجتهد کسی است که به اندازه توان خود تشخیص دهد پیامبر (ص) درباره موضوع فعلی چه تصمیمی می‌گرفت؛ اگر پیامبر اکرم (ص) با این سئوال مواجه می‌شد چه می‌کرد؛ در نتیجه اینجا پیام امام، پیامبر و خدا است پیام فقه، اصول و تفسیر نیست.

این فعال فرهنگی اجتهاد را جلوه‌ای از رفتار ائمه دانست که شناخت همگن، منسجم و منضبط با یک دستگاه فکری روشن از دین ارائه می‌کند و ابراز داشت: نخست اینکه عالم باید خود این دستگاه فکری را دریافت کند و دوم اینکه آن را منتقل کند؛ چنین مواردی زیاد نبوده است و اگر هم بوده، امکان عرضه خود را پیدا نکرده است؛ البته عمر کوتاه شهید محمدباقر صدر نیز باعث شد که فرصت تبیین اندیشه خود را پیدا نکند.

وی مهمترین ویژگی شهید صدر را پیدا کردن چارچوبی منسجم از دستگاه فکری اسلام عنوان کرد و گفت: شهید محمدباقر صدر توانست پیام دین را برای انسان امروز بیان کند؛ این مهمترین جنبه شهید صدر است و دریغ و افسوس از اینکه جنایت وحشتناک صدام فرصت نداد که این شخصیت بی‌نظیر بتواند این دستگاه فکری را بیشتر تبیین کند.

حجت‌الاسلام زائری شهادت را خواست شهید صدر توصیف کرد و ابراز داشت: شهید صدر می‌توانست با سفر به کشورهای اروپایی خود را از مهلکه نجات دهد، اما ایستادگی و شهادت را برگزید و جهان معاصر ما از ایشان محروم شد؛ هرچند آثار ایشان به صورت منسجم در اختیار همگان قرار دارد.

این فعال فرهنگی در پاسخ به اینکه چگونه باید اندیشه شهید صدر را ترویج داد گفت: ابتدا باید شخصیت خود شهید صدر را به درستی تبیین کرد؛ حتی مخاطبان نخبه و متخصص با شخصیت شهید صدر آشنا نیستند؛ کتاب‌هایی مانند «نا» و آثار عمومی‌تر درباره ایشان، باید ترویج و خوانده شود؛ به شکل‌های دیگری مانند برگزاری همین نشست‌های علمی نیز لازم است که فعالیت‌هایی برای شناخت شخصیت شهید صدر صورت گیرد.

وی آثار امام موسی صدر را مکمل آثار شهید محمدباقر صدر دانست و تصریح کرد: این دو در کنار هم چشم‌انداز روشن‌تری را ارائه می‌کند؛ اول اینکه امام موسی صدر ارتباط بین‌الملل بیشتری داشت؛ دوم اینکه شهید محمدباقر صدر تجربیات اجتماعی، علمی و فرهنگی محدود به جامعه شیعه و حوزه نجف داشت اما امام موسی‌صدر با عمر طولانی‌تر و فعالیت‌های بیشتر توانست آن اندیشه‌ها و افکار را با شرایط روز تطبیق کند؛ تلفیقی از امام موسی صدر با شهید محمدباقر صدر بسیار سودمندخواهد بود.

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه تخصصی شهید صدر، در چهل‌ودومین سالگرد شهادت این شهید بزرگوار سلسله‌ نشست‌های علمی «اندیشه صدر» به‌صورت وبینار برگزار می‌شود.

شهید صدر در جایگاه فقیه نظریه‌پرداز علوم انسانی، دیدگاه‌های گوناگونی را در شاخه‌های گوناگون علوم انسانی بیان کرده است که هرکدام به نوعی جریان‌ساز حرکت‌های فکری و علمی گسترده‌ای در جهان اسلام شده است. بازخوانی و ترویج این اندیشه‌ها که توسط فقیهی نابغه و کم‌نظیر ارائه شده می‌تواند عمق و دامنۀ علوم انسانی و اجتماعی اسلامی را در میان دانشگاهیان، به‌ویژه جوانان و دانشجویان گسترش دهد.

شهید صدر علاوه‌بر تسلط بر مبانی و آموزه‌های دینی به حوزۀ مسائل دانش‌های مدرن ورود کرده و توانسته است درمقابل اندیشه‌های سکولار غربی دیدگاه‌های اسلامی را ارائه دهد.

نخستین نشست از این جلسات با موضوع شخصیت شناسی شهید صدر با حضور حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدرضا زائری، در روز چهارشنبه 1٠ فروردین ١401 ساعت 18برگزار می‌شود.

سلسله‌ نشست‌های «اندیشه صدر» به‌صورت زنده از صفحه مجازی پژوهشگاه تخصصی شهید صدر به آدرس‌ زیر پخش خواهد شد.

https://www.instagram.com/shahidsadrlive/

در روزهای گذشته مطلبی که بارها پاسخ‌گرفته، و قدیمی و تکراری است، بار دیگر در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد و بازتاب یافت. اما باید گفت که شهید صدر چنین کتابی ندارد و نام درست جزوۀ ایشان «خلافة الانسان و شهادة الانبیاء» است.

آیت‌الله محمدعلی گرامی در مصاحبۀ خود با دست‌اندرکاران کنگرۀ «امام خمینی و اندیشۀ حکومت اسلامی» در سال ١٣٧٨ش. گفته است:

مرحوم شهید صدر نیز کتابی دارد‌‎ ‌‏با عنوان «خلافة الانبیاء و نظارة العلماء» که آقا جمال موسوی که قبلاً اصفهان بوده حالا‌‎ ‌‏ساکن تهران است آن را به فارسی ترجمه کرده است. تأسف خوردم که بعضی این کتاب‌‎ ‌‏را جمع‌آوری کردند. عقیدۀ افراد باید محفوظ باشد. فوقش شما رد کنید. چرا جمع‌‏آوری کنید؟! (پرتال امام خمینی)

این مطلب که سال‌ها پیش به اشتباه به شهید صدر نسبت داده شده، همان زمان توسط شاگرادن و علاقه‌مندان به شهید صدر پاسخ گرفته بود؛ اما متأسفانه دوباره توسط افرادی که ظاهراً غرض‌‌ورزی‌های سیاسی‌شان بر واقع‌نگری‌شان درباره شهید صدر غلبه دارد، به‌همراه تعلیقاتی عجیب‌تر بازنشر شد و طبیعتاً در بسیاری از گروه‌ها و کانال‌های شبکه‌های اجتماعی منتشر گشت. نشر دوباره این مطلب و پرسش‌های بسیار از پژوهشگاه شهید صدر، پاسخ دوباره به این اشتباه را لازم ساخت، دراین‌باره بیان چند نکته روشنگر خواهد بود:

١. اساساً شهید صدر کتابی با نام «خلافة الانبیاء و نظارة العلما» که معادل دقیق آن در فارسی «جانشینی پیامبران و نظارت عالمان» است، ندارد. شهید صدر پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، برای پاسخ به نیازهای فرهنگی و فکری جامعۀ اسلامی در سایۀ حاکمیت اسلام، مباحثی شامل شش رساله را به رشته تحریر درآورد و اجمالی از مسائل مهمی را که امت اسلامی پس از پیروزی انقلاب و به‌دست گرفتن حکومت با آنها روبه‌رو است بیان کرد. یکی از این جزوه‌ها «خلافة الانسان و شهادة الانبیاء» بوده است. این رساله نه‌تنها از بازار کتاب جمع‌آوری نشده، بلکه همراه با دیگر رساله‌ها در کتاب «الاسلام یقود الحیاة» بارها به زبان عربی و با نام «اسلام راهبر زندگی» به فارسی به چاپ رسیده است.

٢. بنا به آنچه در سایت سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران آمده، نام کتاب جناب آقای سید جمال‌الدین موسوی اسماعیلی نیز «خ‍لاف‍ت‌ ان‍س‍ان‌ و گ‍واه‍ی‌ پ‍ی‍ام‍ب‍ران‌: دو طرح‌ ب‍ن‍ی‍ادی‌ ب‍رای‌ ت‍ش‍ک‍ی‍ل‌ ج‍ام‍ع‍ه‌ ت‍وح‍ی‍دی‌ در روی‌ زم‍ی‍ن»‌ است که طبق توضیحات موجود در سایت کتابخانه‌ها که برای همه قابل دسترسی و اطلاع است، ترجمۀ همین رسالۀ «خلافة الانسان و شهادة الانبیاء» است و نه کتابی دیگر. (بنگرید به: شماره کتاب‌شناسی ملی ۲۵۹۷۳- م٧٩)

٣. آنچه به شهیدصدر درباره حکومت اسلامی نسبت داده شده کاملاً غلط و برخلاف اندیشه‌های شهید صدر است. شهید صدر در همان کتاب «اسلام‌ راهبر زندگی» صراحتاً می‌گوید: «همان‌گونه که امامت تداوم نقش نبوت به‌شمار می‌‏رود، در عصر غیبت، مرجعیت نیز تداوم‌‏بخش نقش امامت است و مسئولیت این رسالت بزرگ را بر عهده دارد.» (اسلام‌ راهبر زندگی، ص٢٧) و «مرجعیت حکیمانه، تبیین‌کننده قانونی اسلام است و به‌لحاظ دینی، مرجع، نایب عام امام معصوم به‌شمار می‌‏رود. براین‌اساس، مرجعیت عهده‏‌دار امور زیر است: ١. بالاترین مقام حکومت و فرماندۀ کل قواست؛ ٢. افرادی را برای احراز ریاست قوۀ مجریه نامزد می‌کند یا نامزدی افرادی را که برای ریاست آن قوه داوطلب شده‏‌اند، تأیید می‏‌کند…؛ ٣. تعیین انطباق یا عدم انطباق قانون اساسی با شریعت اسلامی؛ ۴. تصمیم نهایی در زمینۀ انطباق یا عدم انطباق قوانینی که در حوزۀ منطقةالفراغ توسط شورای اهل حل و عِقد وضع شده‏‌اند با قانون اساسی؛ ۵. ایجاد دیوان عالی جهت بررسی هرگونه تخلف احتمالی در زمینه‌‏های یاد شده؛ ۶. ایجاد دیوان قضایی در کلیۀ شهرها جهت بررسی پرونده‌‏های شاکیان و دادخواهان و اقدام مناسب در آن موارد…». (اسلام‌ راهبر زندگی، ص٣٣)

رادیو نمایش صدای جمهوری اسلامی ایران با توجه به جایگاه شهید سید محمدباقر صدر در تاریخ معاصر، نمایش‌ رادیویی نا را بر اساس کتاب نا، نوشتۀ مریم برادران، منتشر کرد. در این نمایش رادیویی تلاش شده به‌اجمال و به‌طور بسیار خلاصه به برخی از رویدادهای مهم زندگی این دانشمند نابغه از دستگیری تا شهادت پرداخته شود.

کتاب «نا» روایتی نه‌چندان بلند، اما واقع‌نما، مستند و پرجزئیات از شهید صدر است که با دوری از زیاده‌پردازی و اغراقگری، در شانزده فصل به شرح زندگی او پرداخته است. نویسنده در طول نوشتن این کتاب با خانوادۀ شهید صدر به‌ویژه همسر بزرگوار شهید در ارتباط بوده و از دقت و سخنان آنان بهره برده است.

نمایش رادیویی نا در شش قسمت آماده شد که از ١٠مهر١۴٠٠ به‌مدت شش روز از رادیو نمایش پخش شد. دست‌اندرکاران و هنرمندان این نمایش عبارت‌اند از:

سردبیر: شهلا دباغی؛ کارگردان: نورالدین جوادیان؛ نویسنده: هاجر کوشکی؛ تهیه‌کننده: مهدی نمینی‌مقدم؛ افکتور: محمدرضا قبادی‌فر؛ صدابردار: رضا محتشمی؛ تصویربردار: محمد وکیلی اقدم؛ ساخت تیزر: امیر شعیبی؛

هنرمندان: بهناز بستان‌دوست؛ آسیه گرجی؛ عبدالعلی کمالی؛ کرامت رودساز؛ امیرعباس توفیقی؛ سعید سلطانی؛ شهریار حمزیان؛ سینا نیکوکار؛ کامیار محبی؛ محمد آقامحمدی؛ معصومه عزیزمحمدی؛ رامین پورایمان؛ حمید هدایتی.

 

 

[fvplayer id=”21″]

 

برای شنیدن این مجموعه نمایشی اینجا را کلیک کنید

 

بنا به گزارش خبرگزاری اجتهاد، فهرست کلاس و اساتید درس کتاب حلقات شهید صدر در حوزه علمیه مشهد به شرح زیر است:

الف. تدریس حلقه ثالثه

 

مدرس: آقای امیر زاهدی

مبحث: ابتدای حلقه ثالثه

مکان: مرکز تخصصی آخوند خراسانی

زمان: شنبه تا چهارشنبه ساعت ٨ تا ٩

 

مدرس: آقای مرتضی مروی

مبحث: حلقه ثالثه/ دلیل عقلی

مکان: مدرسه امام خمینی ره، سطح ٢

زمان: ساعت ٧ تا ٨

 

مدرس: آقای محمدرضا زارع

مبحث: حلقه ثالثه/ ادلة البرائة من السنة

مکان: مدرسه امام خمینی ره ( سطح ٢ و ٣ )

زمان: شنبه تا چهارشنبه

 

مدرس: آقای محمدحسن محمدی

مبحث: از ابتدای حلقه ثالثه

مکان: قم، کوچه آبشار، کوچه شهید عبدالهی، پلاک ١٩، موسسه نشر معارف اسلامی

زمان: ساعت ١۶:٣٠ هر روز

 

مدرس: آقای مرتضی ولیان پور

مبحث: ابتدای حلقه ثالثه

مکان: مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام

زمان: ساعت ۶ تا ٧ صبح

 

مدرس: آقای دستورانی

مبحث: حلقه ثالثه/ واجب توصلی و تعبدی

مکان: مدرسه شهید صدوقی

زمان: ساعت ٨ تا ٩. فعلا به صورت مجازی برگزار می شود.

 

مدرس:  آقای محمد الهی خراسانی

مبحث: حلقه ثالثه/ اواخر دلیل عقلی

مکان: مدرسه آیت الله خویی

زمان: ساعت۶ صبح

 

مدرس: آقای محمد الهی خراسانی

مبحث: ابتدای حلقه ثالثه

مکان: مدرسه امام خمینی سطح ۲

زمان: ساعت۸ صبح

 

مدرس: آقای رضا میهن دوست

مبحث: حلقه ثالثه/تعریف علم اصول

مکان: مدرسه علمیه عالی نواب

زمان: شنبه تا چهارشنبه ساعت ١٠:١۵ تا ١١:١۵

 

ب. تدریس حلقه ثانیه

 

مدرس: آقای حسین الهی خراسانی

مبحث: حلقه ثانیه/اثبات صغرای دلیل شرعی

مکان: مدرسه علمیه حضرت مهدی (عج) – شعبه ۳

زمان: شنبه تا چهارشنبه ساعت ۹ تا ۱۰:۳۰

 

مدرس: آقای حسین نیک

مبحث: حلقه ثانیه/اثبات صغرای دلیل شرعی

مکان: مدرسه علمیه سیادت

زمان: ساعت ١٠:١۵ الی ١١:۳۰

 

مدرس: آقای میثم صادقی

مبحث: حلقه ثانیه/دلیل عقلی

زمان: دو جلسه در هفته چهارشنبه و پنجشنبه

به صورت خصوصی و غیر رسمی

 

مدرس: آقای محمدرضا ولایی چمن آباد

مبحث: ابتدای حلقه ثانیه

زمان: شنبه تا چهارشنبه  از ساعت ۱۶ الی ۱۷

مخصوص طلاب شهرستان های خواف، رشتخوار و تربت حیدریه مقیم مشهد

 

مدرس: آقای مرتضی مظاهری زاوه

مبحث: حلقه ثانیه/اثبات صغرای دلیل شرعی

مکان: مدرسه علمیه حضرت مهدی (عج) – شعبه ۱

زمان: شنبه تا چهارشنبه ساعت ۱۵ تا ۱۶

 

مدرس: آقای مهدی مرادیان

مبحث: ابتدای حلقه ثانیه

زمان: شنبه تا چهارشنبه ساعت ٨ تا ٩

مکان: جامعة المصطفی العالمیه/ دوره ارشد

 

مدرس: آقای امین رضوانی

مبحث: حلقه ثانیه/ اثبات صغرای دلیل شرعی

مکان: مدرسه علمیه امام صادق(ع) تایباد

زمان: فعلا به صورت مجازی

 

مدرس: آقای عبدالله توسلی

مبحث: حلقه ثانیه

مکان: حوزه علمیه امام صادق علیه السلام تایباد

 

مدرس: آقای محمد علی محمدی

مبحث: حلقه ثانیه

مکان: مدرسه حضرت مهدی عج شعبه۱

زمان: ساعت٨ الی ٩

 

مدرس: آقای مجتبی جوکار

مبحث: حلقه ثانیه

مکان: مدرسه حضرت حجت

زمان: شنبه تا چهارشنبه ساعت ١۵الی ١۶

 

ج. تدریس حلقه اولی

 

مدرس: آقای سیدمحمدعلی موسوی

مبحث: ابتدای حلقه اولی

مکان: حوزه علمیه امام خمینی ره شهرستان کوهسرخ

زمان: ساعت٧تا٧.۴۵

 

مدرس: آقای محمد علی محمدی

مبحث: ابتدای حلقه اولی

مکان: مدرسه حضرت مهدی عج شعبه۱

زمان: ساعت ۷ الی ٨

 

مدرس: آقای مجتبی جوکار

مبحث: ابتدای حلقه اولی

مکان: مدرسه حضرت حجت

زمان: شنبه تا چهارشنبه ساعت ١۵الی ١۶

 

مدرس: آقای رودی

مبحث: ابتدای حلقه اولی

مکان: جامعة المصطفی

زمان: دوشنبه ساعت١٢ و چهارشنبه ساعت١٠

 

د. نظارت

فهرست ناظران درس کتاب حلقات شهید صدر در حوزه علمیه مشهد به شرح زیر است:

استاد ناظر: آقای حسین نیک

مبحث: حلقه ثالثه/علم اجمالی

مکان: مدرسه علمیه سیادت

زمان: بعد از نماز ظهر

 

استاد ناظر: آقای میثم صادقی

مبحث: حلقه ثالثه/حجیت ظواهر

مکان: حوزه علمیه امام خمینی(ره)

زمان: شنبه تا چهارشنبه ، از ساعت ۱۲ الی ۱۳

 

استاد ناظر: آقای حسین الهی خراسانی

مبحث: ابتدای حلقه ثالثه

مکان: مدرسه علمیه امام خمینی (ره) – شعبه سطح ۲ و ۳

زمان: شنبه تا چهارشنبه ساعت ۱۲ تا ۱۳:۱۰

 

استاد ناظر: آقای سید صادق سیدان

مبحث: ابتدای حلقه ثانیه

مکان: مدرسه علمیه شهید برونسی

زمان: شنبه تا چهارشنبه ساعت ۷ تا ۸

 

استاد ناظر: آقای امیر زاهدی

مبحث: ابتدای حلقه ثالثه

زمان: شنبه تا چهارشنبه ساعت ٩ تا ١٠

مکان: مدرسه عالی نواب