شهید صدر چنین کتابی ندارد!

در روزهای گذشته مطلبی که بارها پاسخ‌گرفته، و قدیمی و تکراری است، بار دیگر در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد و بازتاب یافت. اما باید گفت که شهید صدر چنین کتابی ندارد و نام درست جزوۀ ایشان «خلافة الانسان و شهادة الانبیاء» است.

آیت‌الله محمدعلی گرامی در مصاحبۀ خود با دست‌اندرکاران کنگرۀ «امام خمینی و اندیشۀ حکومت اسلامی» در سال ١٣٧٨ش. گفته است:

مرحوم شهید صدر نیز کتابی دارد‌‎ ‌‏با عنوان «خلافة الانبیاء و نظارة العلماء» که آقا جمال موسوی که قبلاً اصفهان بوده حالا‌‎ ‌‏ساکن تهران است آن را به فارسی ترجمه کرده است. تأسف خوردم که بعضی این کتاب‌‎ ‌‏را جمع‌آوری کردند. عقیدۀ افراد باید محفوظ باشد. فوقش شما رد کنید. چرا جمع‌‏آوری کنید؟! (پرتال امام خمینی)

این مطلب که سال‌ها پیش به اشتباه به شهید صدر نسبت داده شده، همان زمان توسط شاگرادن و علاقه‌مندان به شهید صدر پاسخ گرفته بود؛ اما متأسفانه دوباره توسط افرادی که ظاهراً غرض‌‌ورزی‌های سیاسی‌شان بر واقع‌نگری‌شان درباره شهید صدر غلبه دارد، به‌همراه تعلیقاتی عجیب‌تر بازنشر شد و طبیعتاً در بسیاری از گروه‌ها و کانال‌های شبکه‌های اجتماعی منتشر گشت. نشر دوباره این مطلب و پرسش‌های بسیار از پژوهشگاه شهید صدر، پاسخ دوباره به این اشتباه را لازم ساخت، دراین‌باره بیان چند نکته روشنگر خواهد بود:

١. اساساً شهید صدر کتابی با نام «خلافة الانبیاء و نظارة العلما» که معادل دقیق آن در فارسی «جانشینی پیامبران و نظارت عالمان» است، ندارد. شهید صدر پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، برای پاسخ به نیازهای فرهنگی و فکری جامعۀ اسلامی در سایۀ حاکمیت اسلام، مباحثی شامل شش رساله را به رشته تحریر درآورد و اجمالی از مسائل مهمی را که امت اسلامی پس از پیروزی انقلاب و به‌دست گرفتن حکومت با آنها روبه‌رو است بیان کرد. یکی از این جزوه‌ها «خلافة الانسان و شهادة الانبیاء» بوده است. این رساله نه‌تنها از بازار کتاب جمع‌آوری نشده، بلکه همراه با دیگر رساله‌ها در کتاب «الاسلام یقود الحیاة» بارها به زبان عربی و با نام «اسلام راهبر زندگی» به فارسی به چاپ رسیده است.

٢. بنا به آنچه در سایت سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران آمده، نام کتاب جناب آقای سید جمال‌الدین موسوی اسماعیلی نیز «خ‍لاف‍ت‌ ان‍س‍ان‌ و گ‍واه‍ی‌ پ‍ی‍ام‍ب‍ران‌: دو طرح‌ ب‍ن‍ی‍ادی‌ ب‍رای‌ ت‍ش‍ک‍ی‍ل‌ ج‍ام‍ع‍ه‌ ت‍وح‍ی‍دی‌ در روی‌ زم‍ی‍ن»‌ است که طبق توضیحات موجود در سایت کتابخانه‌ها که برای همه قابل دسترسی و اطلاع است، ترجمۀ همین رسالۀ «خلافة الانسان و شهادة الانبیاء» است و نه کتابی دیگر. (بنگرید به: شماره کتاب‌شناسی ملی ۲۵۹۷۳- م٧٩)

٣. آنچه به شهیدصدر درباره حکومت اسلامی نسبت داده شده کاملاً غلط و برخلاف اندیشه‌های شهید صدر است. شهید صدر در همان کتاب «اسلام‌ راهبر زندگی» صراحتاً می‌گوید: «همان‌گونه که امامت تداوم نقش نبوت به‌شمار می‌‏رود، در عصر غیبت، مرجعیت نیز تداوم‌‏بخش نقش امامت است و مسئولیت این رسالت بزرگ را بر عهده دارد.» (اسلام‌ راهبر زندگی، ص٢٧) و «مرجعیت حکیمانه، تبیین‌کننده قانونی اسلام است و به‌لحاظ دینی، مرجع، نایب عام امام معصوم به‌شمار می‌‏رود. براین‌اساس، مرجعیت عهده‏‌دار امور زیر است: ١. بالاترین مقام حکومت و فرماندۀ کل قواست؛ ٢. افرادی را برای احراز ریاست قوۀ مجریه نامزد می‌کند یا نامزدی افرادی را که برای ریاست آن قوه داوطلب شده‏‌اند، تأیید می‏‌کند…؛ ٣. تعیین انطباق یا عدم انطباق قانون اساسی با شریعت اسلامی؛ ۴. تصمیم نهایی در زمینۀ انطباق یا عدم انطباق قوانینی که در حوزۀ منطقةالفراغ توسط شورای اهل حل و عِقد وضع شده‏‌اند با قانون اساسی؛ ۵. ایجاد دیوان عالی جهت بررسی هرگونه تخلف احتمالی در زمینه‌‏های یاد شده؛ ۶. ایجاد دیوان قضایی در کلیۀ شهرها جهت بررسی پرونده‌‏های شاکیان و دادخواهان و اقدام مناسب در آن موارد…». (اسلام‌ راهبر زندگی، ص٣٣)